Læknablaðið - 15.07.2007, Blaðsíða 26

FRÆÐIGREIN / LÍKNARDRÁP
brigðisstarfsfólk sýni ekki þessa nauðsynlegu
hluttekningu vegna þess að „það er ekki innan
þess verkahrings".
Fólk vill hafa stjórn á lífi sínu. Við mikil veik-
indi hefur sjúklingur jafnvel tapað að miklu leyti
stjórninni yfir lífi sínu. Þá er kannski það eina
sem hann sér möguleika á að stjórna, þ.e. hve-
nær og hvernig hann deyr. Margir sjúklingar
finna huggun í því að vita að þeir geti drepið sig
þegar þeir vilja. Þekkt eru mörg dæmi þar sem
sjúklingar sanka að sér lyfjum en nota þau aldrei.
Eigi að síður upplifa þeir stjórn við þær aðstæður.
Góð og merkingarbær samræða við lækni gæti
komið sjúklingnum í skilning um að hann stjórnar
fleiru en dauðanum. Hann stjórnar meðferðinni í
samráði við lækninn.
Lokaorð
Þegar sjúklingur kemur fram með beiðni um að
deyja á svarið ekki að vera einfalt já eða nei. Að
svara beiðninni tafarlaust neitandi skilur hann
eftir í örvæntingu sinni. Að svara fyrirvaralaust
játandi, kannar ekki ástæðurnar. Líta ber á beiðn-
ina sem möguleika fyrir djúpar og merkingarbær-
ar samræður. Sjúklingurinn er í örvæntingu sinni
að kalla á samræðu og hann gerir það á þennan
máta. Ég leyfi mér að fullyrða að fáir biðja um
að láta deyða sig nema í örvæntingu. Beiðnin um
líknardráp kann að hljóma rökrétt í fyrstu en yf-
irleitt ekki þegar búið er að kanna hvað á bakvið
hana liggur (18). I raun og veru á hið lögfræðilega
umhverfi ekki að hafa áhrif á samræðumöguleik-
ann. Hvort sem líknardráp er löglegt eður ei, eiga
merkingarbærar samræður að fara fram undir
þessum kringumstæðum.
Þó að góð líknarmeðferð sé í raun svar mitt við
beiðninni um líknardráp þá væri það óskhyggja
að halda að hún gæti afmáð alla þjáningu. Með
líknarmeðferð er leitast við að skapa sjúklingn-
um og fjölskyldu hans eins mikil lífsgæði og
kostur er en þjáningin verður þó ávallt hluti af
því að vera manneskja. Því verður ekki breytt. í
þessu samhengi vil ég að lokum vitna í Valgerði
Sigurðardóttur lækni: „Ég hef stundum velt því
fyrir mér hvort krafan um líknardráp sé ekki fœrð
fram vegna þess að einstaklingurinn vilji má burtu
erftðleika, þjáningu og sorg sem fylgir því að vera
manneskja. Pjáningin er hluti af lífinu og með því
að upplifa hana höfum við möguleika á að þros-
kast. Nútímamaðurinn virðist stundum gleyma
margbreytileika lífsins og hefur tilhneigingu til að
vilja einfalda hlutina og telur sig geta haft mikla
stjórn á líft sínu og umhverfi. En er okkur ekki
fremur œtlað að lifa með þjáningunni og finna
leiðir til að vinna úr henni? “ (2).
Þakkir
Vill höfundur þakka kærlega annars vegar heim-
spekingunum Vilhjálmi Árnasyni og Salvöru
Nordal og hins vegar læknunum Valgerði
Sigurðardóttur, Hauki Hjaltasyni, Kjartani Örvar,
Gunnari Valtýssyni og Ögmundi Bjarnasyni fyrir
gagnlegar ábendingar.
Heimlldir
1. Morgunblaöiö 5. maí 2001.
2. Einarsdóttir H. „Kemur dauðinn þegar hann vill?”
Morgunblaðið 4. febr. 2001. bls 10-16.
3. Valsdóttir E.B, Jónsson P.V, Árnason V, Helgadóttir H.
„Siðfræðilegir þættir við takmörkun meðferðar við lok lífs”
Læknablaðið 1997;83:92-101.
4. Arras D. John. „Physician-Assisted Suicide: A Tragic
View”, Beauchamp, Tom L. og Walters, LeRoy (ritstj.),.
Contemporary issues in Bioethics,6th ed.Thomson publishing
2003.3 kafli Life and Death, bls. 225-34.
5. Árnason V. Siðfræði lífs og dauða Reykjavík:
Rannsóknarstofnun í siðfræði. 2003, bls. 295.
6. Árnason V. „Deyðu á réttum tíma. Siðfræði og sjálfræði í ljósi
dauðans”, Skímir 164 (haust 1990), 288-316.
7. Árnason V. Siðfræði lífs og dauða Reykjavík:
Rannsóknarstofnun í siðfræði. 2003, bls. 267-313.
8. Sama rit 299.
9. Snædal J, Sveinsson S, Zoega T. Læknablaðið 6.tbl. 87 árg.
2001.
10. Árnason V. Siðfræði lífs og dauða Reykjavík:
Rannsóknarstofnun í siðfræði. 2003, bls.297.
11. Maas PJ van der et al. „Euthanasia and other medical
decisions concemig the end of life.” Amsterdam: Elsevier,
1992 og Wal G van der, Maas PJ van der. „Euthanasia and
other medical decisions concemig the end of life. Practice and
reporting procedure.” Den Haag: SDU uitgevers, 1996.
12. Jochemsen H and Keown J. „Voluntary Euthanasia under
Control? Further Empirical Evidence from the Netherlands”,
Beauchamp,Tom L. og Walters, LeRoy (ritstj.),. Contemporary
issues in Bioethics, 6th ed. (Thomson publishing 2003) 3. kafli
Life and Death, 235-40.
13. Velleman, J. David „Against the Right to Die”, Hugh
LaFollette (ritstj.), Ethics in Practice (Blackwell 2002), 32-39.
14. Callahan D. Setting limits: Medical Goals in an Aging Society
with ‘’a Response to my Critics”. 1995. Washington DC.
Georgetown University Press.
15. Henk ten Have, Clark D (ritstj.) The ethics og palliative care.
European perspectives. Open University Press, Philadelphia,
2002.
16. Sykes N,Thorns A. „The use of opiods and sedatives at the end
of life”.The Lancet Oncology. Vol 4. May 2003:312-17.314.
17. Orentlicher D. „The Supreme Court and Physician Assisted
Suicide- Rejecting Ássisted Suicide but Embracing
Euthanasia.” N Engl J Med 1997;337:1236-9.
18. Battin MP. „Rational suicide: how can we respond to a request
for help?” JAMA. 1991;12:73-80 .
Aðrar heimildir
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders, Fourth Edition. Washington, DC:
American Psychiatric Association; 1994:326
Badger LW, deGruy FV, Hartman J, et al. „Patient presentation,
interview content, and the detection of depression by primary care
physicians." Psychosom Med. 1994;56:128-135
Beauchamp, Tom L. og Childress, James F. Principles of
Biomedical Ethics. Oxford University Press. 5. útgáfa 2001. 4
kafli.
Beck AT, Steer RA, Kovacs M, Garrison G. „Hopelessness
and eventual suicide: a 10-year prospective study of patients
hospitalized with suicidal ideation." Am J Psychiatry. 1985;142:559-
563.
Block SD, Billings JA. „Patient requests for euthanasia and
assisted suicide in terminal illness: the role of the psychiatrist."
Psychosomatics. 1995;36:445-457
Breitbart W. „Cancer pain and suicide." Adv Pain Res Ther.
1990;16:399-412.
Breitbart W, Rosenfeld BD, Passik SD. „Interest in physician-
assisted suicide among ambulatory HlV-infected patients." Am J
Psychiatry. 1996;153:238-242.
550 Læknablaðið 2007/93