Læknablaðið - 15.07.2007, Blaðsíða 40

MRÆÐA & FRÉTTIR / THE LANCET
Læknar vanmeta áhrif sín
Á þingi norrænna heimilislækna sem haldiö var
í Reykjavík dagana 14.-16. júní flutti Richard
Horton, ritstjóri breska læknatímaritsins The
Lancet, þrumandi ræðu um hlutverk og ábyrgð
lækna í nútímasamfélagi.
Hávar
Sigurjónsson
Horton hefur verið ómyrkur í máli í gagnrýni
sinni á bresku ríkisstjórnina undanfarin ár fyrir
þátttöku landsins í Írakstríðinu og kallað eftir
samstöðu breskra lækna um að sýna andstöðu
sína við stríðsreksturinn í verki á grundvelli-
þeirrar staðreyndar að Kofi Annan, þáverandi
framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, sagði
stríðið ólöglegt og þjáningar írösku þjóð-
arinnar vegna stríðsrekstrarins gangi þvert gegn
siðferðilegri sannfæringu hvers hugsandi læknis.
Eftir Horton liggur allnokkur fjöldi greina um
þetta efni.
Horton er sannkallaður eldhugi og hafa
skoðanir hans valdið umræðum og deilum en
hann er trúr þeirri sannfæringu sinni að læknum
beri skylda til að taka þátt í samfélagsumræð-
unni og taka skýlausa afstöðu til mikilvægra
mála er lúta að lýðheilsu og heilbrigði í sem
víðustum skilningi.Hann sagði í upphafi samtals
okkar að honum hefði þótt mikils um vert að fá
tækifæri til að ávarpa svo stórt þing norrænna
heimilislækna. „Norðurlöndin eru alþjóðlega
viðurkennd sem ein fremstu lýðræðisríki í heim-
inum og það skiptir miklu að grunnhugmyndir
lýðræðisins standi traustum fótum í huga al-
mennings. f>ar eiga og geta læknar haft veruleg
áhrif.”
Horton hefur einnig tjáð sig í ræðu og riti um
fagmennsku í læknastétt og ég bað þvíhann að
reifa hugmyndir sínar um þetta efni.
„Samkvæmt hefðinni þá hefur læknum verið
innrætt að fagmennska snúist um samskipti
þeirra við sjúklinga sína fyrst og fremst. Kjarni
þeirra samskipta snýst um hugtök eins og sam-
kennd, heiðarleika, hreinskilni, köllun, en ég hef
kallað eftir öðrum þáttum fagmennsku sem snúa
að öðrum hlutum. Par á ég við hlutverk lækna í
samfélaginu og faglega skyldu þeirra til að meta
siðferðilegt ástand þjóðfélagsins og hvernig
landsstjórnin stýrir landinu. Læknar sem bera
ábyrgð á heilsu þegnanna fyrir hönd ríkisins
geta staðið frammi fyrir því að landsstjórnin er
að svíkja hagsmuni landsmanna sinna og stefnir
í einhverja þá átt sem teljast verður siðferðilega
röng. Ef við hugsum okkur öfgakennt dæmi þar
sem einræði yrði skyndilega komið á hér á Islandi
þá væri það á ábyrgð margra hópa innan þjóð-
félagsins að stinga við fótum og segja hreinlega:
Nei! Þetta er rangt og við viljum ekki einræði.
Pað sem ég á við er að í öllum tilfellum þar sem
siðferðiskennd okkar er misboðið þá eiga læknar
að segja nei.”
I ávarpi þínu til norrænna heimilslækna lagð-
irðu áherslu á hugtökin réttlæti og sanngirni.
„Og einnig á jafnræði. Eg trúi því að allir eigi
að njóta jafnræðis til heilbrigðs lífs við fæðingu.
Sumt ójafnrétti verðum við þó að þola einsog
til dæmis þá staðreynd að konur lifa lengur en
karlmenn og því tel ég að jafnræði sé betra sem
félagslegt markmið en jafnrétti í þessum skiln-
ingi.”
Læknar hafa misjafnar stjórnmálaskoðanir
ekki síður en annað fólk og er því ekki allt eins
líklegt að þeir verði ósammála um félagsleg og
pólitísk markmið?
„Það er alveg rétt að þeir hafa ólíkar skoð-
anir á þessum málum og ég er að tala um jöfnuð
og réttlæti í sem víðustum skilningi. Stjórnmál
byggjast á umræðum og rökræðum til að ná sam-
komulagi um sameiginleg markmið. Rödd lækna
er mjög mikilvæg í því að hafa áhrif á mótun
þessara markmiða. Við eðlilegar aðstæður reynir
kannski ekki svo mjög á þetta en þegar upp koma
aðstæður sem valda því að ríkisstjórnir bregðast
við á öfgakenndan hátt þá þarf að halda vöku
sinni. í Bretlandi og Bandaríkjunum hefur á und-
anförnum misserum verið gengið mjög langt í því
að hefta einstaklingsfrelsið og réttlætingin hefur
verið hið svokallaða Stríð gegn hryðjuverkum;
þarna er um að ræða réttindi sem hefur tekið
þegnana áratugi ef ekki aldir að ná fram. Við
svo andlýðræðislegum ákvörðunum bera læknar
faglega ábyrgð áþví að segja nei.”
Hvernig leggur þú til að læknar geri þetta?
„í fyrsta lagi þurfa þeir að tjá skoðanir sínar
en égtel að læknar séu alltof oft þögulir um mik-
564 Læknablaðið 2007/93