Læknablaðið - 15.03.2009, Síða 31

FRÆÐIGREINAR
Y F I R L I T
en föst fæða yfirgefur ekki magann fyrr en agnir
eru orðnar minna en tveir millimetrar. A síðustu
árum hefur framboð á alls kyns ávaxtasöfum auk-
ist og oft eru áhrif sem sést hafa í rannsóknum á
heilum ávöxtum yfirfærð á safana í heilsufullyrð-
ingum. Þetta er alvarlegt í ljósi þess að eiginleikar
safanna eru að öllu leyti ólíkir eiginleikum heilla
ávaxta er kemur að áhrifum á seddu. Astæðan er
sú að fæðutrefjar hafa verið fjarlægðar.55,56 Sedda
er minni og safinn því ekki eins góður kostur við
þyngdarstjórnun eins og heilir ávextir.
Niðurstaða og umræða
Að svo stöddu virðist sem vísindalegar sannanir
á skammtímaáhrifum trefja og próteina á seddu
séu mest sannfærandi og gætu reynst góður kost-
ur við þyngdarstjórnun. Hins vegar ber að taka
fram að ekki eru endilega tengsl milli seddu og
þess hversu mikils matar sé neytt þar sem stjórn
matarlystar er flókin og margt í umhverfi okkar
sem hefur áhrif á það hvenær og hversu mikið
við borðum. Með öðrum orðum, við borðum oft
þrátt fyrir að vera södd. Langtímarannsókna er
þörf til að kanna hvort trefjarík eða próteinrík
fæða getur nýst í þyngdarstjórnun. Að mati
hópsins felst áskorun í því að réttlæta heilsufull-
yrðingar á þessu sviði að því gefnu að skamm-
taáhrif hafa ekki verið nægjanlega vel skilgreind.
Samkvæmt samantekt frá árinu 200148 mátti áætla
að 14 g viðbót fæðutrefja myndi leiða til marktæks
þyngdartaps. Forvitnilegt verður að sjá hvernig
Matvælaöryggisstofnun Evrópu metur vísinda-
legar forsendur fyrir fullyrðingum á umbúðum
matvæla á borð við „Eykur seddu" eða „Eykur
þyngdartap". Hvaða trefjamagn þarf hefðbundinn
skammtur af vörunni að innihalda til að forsendur
fullyrðingarinnar standist? Ljóst er að mörgum
spurningum er ósvarað enn og mikil vinna fram-
undan við að ákvarða hvaða fullyrðingar skuli
leyfa og hverjar ekki. Niðurstaða hópsins er sú
að frekari rannsókna sé þörf til að unnt sé að rétt-
læta heilsufullyrðingar á einstaka vörutegrmdir.
Hins vegar eru að svo stöddu nokkuð sterkar
vísindalegar sannanir fyrir tveggja þrepa fullyrð-
ingum á borð við trefjaríkt - trefjar auka seddu eða
próteinríkt - prótein auka seddu. Hin nýja reglugerð
Evrópusambandsins er mikilvæg til að tryggja
neytendavernd og sérfræðingar hópsins vona
að innleiðing hennar muni stuðla að jákvæðum
breytingum á merkingum matvæla.
Þakkir
Verkefnið var styrkt af Norrænu nýsköpunar-
miðstöðinni en einnig komu aðilar frá norræn-
um matvælaiðnaði að fjármögnun verkefnisins.
Fulltrúar frá matvælafyrirtækjunum tóku þátt í
fundum verkefnisins en áttu engan þátt í skrifum
fræðilegrar samantektar eða þessarar greinar.
Vísindaleg vinna var alfarið í höndum akadem-
ískra starfsmanna verkefnisins. VTT Technical
Centre of Finland var verkefnissstjóri en aðrir þátt-
takendur í verkefninu voru háskólinn í Kuopio í
Finnlandi, Kaupmannahafnarháskóli, háskólinn
í Lrrndi, Háskóli íslands og Landspítali (rann-
sóknastofa í næringarfræði), Mjólkursamsalan,
Atria Finland Ltd, í Finnlandi, Fazer Bakeries Ltd
í Finnlandi, Danish Meat Association, Skáne Dairy,
og Lantmánnen Food R&D í Svíþjóð. Vilja höf-
undar þakka þessum aðilum fyrir gott samstarf.
Einnig færa höfundar starfsfólki rannsóknastofu
í næringarfræði þakkir fyrir aðstoð við íslenska
þýðingu og vinnu við handritsgerð.
Heimildir
1. Common Position (2006/C 80/03. Nutrition and health claims made on
food. Official J Eur Union 2006.
2. World Health Organization Consultation on Obesity. Global prevalence
and secular trends in obesity. In: Obesity: preventing and managing the
global epidemic World Health Organization: Geneva Switzerland 1998;
17-40.
3. Þorgeirsdóttir H, Steingrímsdóttir L, Ólafsson Ö, Guðnason V. Þróun
ofþyngdar og offitu meðal 45-64 ára Reykvíkinga á árunum 1975-1994.
Læknablaðið 2001; 87: 699-704.
4. National Task Force on the Prevention and Treatment of Obesity.
Overweight, obesity, and health risk. Arch Intem Med 2000; 160: 898-
904.
5. Goldstein DJ. Beneficial health effects of modest weight loss. Int J Obes
Relat Metab Disord 1992; 16: 397-415.
6. Cummings DE, Overduin J. Gastrointestinal regulation of food intake. J
Clin Invest 2007; 117:13-23.
7. Druce MR, Neary NM, Small CJ, et al. Subcutaneous administration of
ghrelin stimulates energy intake in healthy lean human volunteers. Int
J Obes 2006; 30: 293-6.
8. Cummings DE, Weigle DS, Frayo RS, et al. Plasma ghrelin levels after
diet-induced weight loss or gastric bypass surgery. N Engl J Med 2002;
346:1623-30.
9. Erdmann J, Topsch R, Lippl F, Gussmann P, Schusdziarra V.
Postprandial response of plasma ghrelin levels to various test meals in
relation to food intake, plasma insulin, and glucose. J Clin Endocrinol
Metab 2004; 89: 3048-54.
10. Ahima RS, Flier JS. Leptin. Ann Rev Physiol 2000; 62: 413-37.
11. Gerstein DE, Woodward-Lopez G, Evans AE, Kelsey K, Drewnowski
A. Clarifying concepts about macronutrients' effects on satiation and
satiety. J Am Diet Assoc 2004; 104:1151-3.
12. Blundell JE, MacDiarmid JI. Fat as a risk factor for overconsumption:
satiation, satiety, and pattems of eating, J Am Diet Assoc 1977; 97:S63-
S69.
13. Mattes RD, Hollis J, Hayes D, Stunkard A J. Appetite: Measurement and
manipulations misgiving. J Am Diet Assoc 2005; 105:S87-S97.
14. Brand-Miller JC, Holt SHA, Pawlak DB, McMillan J. Glycemic index
and obesity. Am J Clin Nutr 2002; 76:281S-5S.
15. Porrini M, Crovetti R, Riso P, Santangelo A, Testolin G. Effects of
physical and chemical characteristics of food on specific and general
satiety. Physiol Behav 1995; 57:461-8.
16. Flint A, Raben A, Blundell JE, Astrup A. Reproducibility, power and
validity of visual analogue scales in assessment of appetite sensations
in single test meal studies. Int J Obes 2000; 24:38-48.
17. Bell EA, Roe LS, Rolls BJ. Sensory-specific satiety is affected more by
volume than by energy content of a liquid food. Physiol Behav 2003;
78: 593-600.
18. Guinard JX, Bmn P. Sensory-specific satiety: comparison of taste and
texture effects. Appetite 1998; 31:141-57.
19. Poppitt SD, Prentice AM. Energy density and its role in the control of
food intake: evidence from metabolic and community studies. Appetite
1996; 26:154-74.
20. Drewnowski A. Taste preferences and food intake. Annu Rev Nutr
1997; 17: 237-53.
21. Drewnowski A. Why do we like fat? J Am Diet Assoc 1997; 97:S58-S62.
22. de Castro JM, Bellisle F, Dalix A-M, Pearcey SM. Palatability and intake
relationship in free-living humans: characterization and independence
of influence in North Americans. Physiol Behav 2000; 70: 343-50.
23. Golay A, Bobbioni E. The role of dietary fat in obesity. Int J Obesity
1997; 21:S2-S11.
LÆKNAblaðið 2009/95 1