Læknablaðið - 15.03.2009, Side 78

Svalasta atvinnugreinin
Þráinn
Bertelsson
Seinþroskasaga
Þráinn Bertelsson er
fæddur 1944. Hann
stundaði nám í heimspeki,
sálfræði og leikstjórn.
Kvikmyndagerð var hans
meginstarf til 1995, en
auk þess hefur Þráinn
unnið sem blaðamaður,
dagskrárgerðarmaður
og ritstjóri. Þráinn
hefur gert fjölmargar
kvikmyndir, m.a. um Jón
Odd og Jón Bjarna,
sem byggöu á sögum
Guðrúnar Helgadóttur og
gamanmyndina Nýtt líf og
aðrar um þá kumpána Þór
og Danna. Þráinn sendi
frá sér sína fyrstu bók
árið 1970, skáldsöguna
Sunnudagur. Síðan
hefur hann sent frá sér
fjölda bóka, nýjastar eru
endurminningabækurnar
Einhvers konar ég (2003)
og Ég, ef mig skyldi kalla
(2008) og glæpasögurnar
Dauðans óvissi tími
(2004), Valkyrjur (2005) og
Englar dauðans (2007).
Á læknabiðstofum blaða ég stundum í gegnum
hetju- og afrekssögur í tímaritum. Þar getur að lesa
um marga sem eru „svalir" í merkingunni „kald-
ir", „hugrakkir".
En með fullri virðingu fyrir ljónatemjurum,
nautabönum, fjallgöngumönnum, áhættuleik-
urum, geimförum og öðrum þeim sem vinna fyrir
sínu daglega brauði með því að leggja eigið líf
og limi í hættu er læknastarfið sennilega svalasta
atvinnugrein sem hægt er að stunda.
Með einum eða öðrum hætti berum við öll
ábyrgð á eigin lífi og bitamunur en ekki fjár á því
hvað við erum reiðubúin að taka mikla áhættu
með þetta líf okkar. Sumir sækja sér lífsfyllingu í
að stökkva í fallhlíf af þökum háhýsa, aðrir komast
í adrenalín-vímu við að raða upp frímerkjasafninu
sínu.
En svalast af öllu er að velja sér dauðann að
andstæðingi og berjast fyrir lífinu með allri sinni
fæmi, fingrafimi, þekkingu og æðruleysi og vita
frá upphafi að í besta falli er hægt að vinna nokkr-
ar lotur í viðureigninni við þennan andstæðing
sem alla sigrar að lokum.
Hver einasti maður þarf á nokkru hugrekki
að halda gagnvart sínu eigin lífi, en læknastéttin
gengur skrefinu lengra og tekur fjöregg annarra
fúslega í sínar hendur. Það finnst mér svalt.
Þegar ég geng til minna daglegu starfa kvíði ég
því stundum að mér takist ekki nógu vel upp við
að raða saman þeir orðum sem er hlutskipti mitt í
lífinu að glíma við. Stundum verð ég úrkula vonar
um að mér muni takast að blása lífi í þann texta
sem ég er að reyna að reisa á fætur. Mína áhættu
tek ég með nafnorð, sagnorð, fornöfn, lýsingarorð,
atviksorð, forsetningar og samtengingar og reyni
að tengja saman orð og tilfinningar, orð og hugs-
anir til að kveikja smáljóstýru þar sem áður var
myrkur eða ónumið land.
Og á meðan ég er að rísla mér við þetta eru þús-
undir lækna úti um allan heim að græða líffæri í
fólk, saga sundur hauskúpur, krukkandi í lifandi
heila og hjörtu, þræðandi myndavélar um æða-
kerfi eða meltingarvegi og mistök kosta mannslíf
sem vel unnið verk hefði annars lengt um ár eða
áratugi. Það finnst mér ofursvalt. Þess vegna tek
ég ofan fyrir læknastéttinni og líka vegna þess
að ef ekki hefði verið fyrir fumlaus og fagleg
vinnubrögð lækna á krítísku augnabliki væri ég
nú búinn að vera dauður í fimmtán ár.
í aldanna rás hafa ýmsir mætir menn tjáð sig
um læknastéttina, því að hversu svöl sem hún
kann að vera eru læknar ekki yfir það hafnir að
verða að þola umtal og meira að segja háð og
spott, jafnvel þótt þeir séu svalir, svo að maður
rifji upp hvað franski snillingurinn Voltaire (1694-
1778) lét út úr sér. En hann sagði:
„Læknar eru menn sem skrifa upp á lyf sem
þeir vita lítið um til að lækna sjúkdóma sem þeir
vita ennþá minna um handa fólki sem þeir vita
ekkert um." Og Voltaire lét ekki bara við þetta sitja
heldur bætti við: „Læknislistin felst í því að hafa
ofan af fyrir sjúklingnum meðan náttúran læknar
sjúkdóminn."
***
Napóleón mikli (1769-1821) gat líka verið mein-
fyndinn. Hann sagði:
„Á næsta tilverustigi munu læknar hafa fleiri
mannslíf á samviskunni en við herforingjamir."
„Drottinn læknar, en læknirinn tekur við
greiðslunni." Þetta sagði Benjamin Franklin (1706-
1790).
Latneskur málsháttur segir: „Manni stafar
meiri hætta af lækninum en sjúkdómnum."
Ekki hefur sá borið mikinn hlýhug til lækna
sem sagði: „Hjúkrun væri draumastarf ef engir
væru læknamir."
Jonathan Swift, írskur rithöfundur, 1667-1745,
taldi upp þrjá lækna sem hann hafði tröllatrú á og
sagði: „Bestu læknar í heimi em dr. Mataræði, dr.
Kyrrð og dr. Glaðværð."
***
Ástæðan fyrir því hversu mörg snjallyrði um
lækna og læknisfræði eru neikvæð í garð lækna
og sum allt að því móðgandi er hugsanlega að
mönnum finnst súrt í brotið að læknar skuli ekki
vera alvitrir og vilja minna þá á að þeir kunna því
miður ekki allra meina bót.
Þótt læknar séu ekki fullkomnir frekar en aðrir
dauðlegir menn er að minnsta kosti enginn ástæða
til annars en ganga óttalaus á þeirra fund, og hafa
í huga gamlan málshátt sem er svona:
„Ef þú ert ekki bráðfeigur geta meira að segja
læknar ekki grandað þér."
Þótt þeir séu auðvitað með svalari mönnum!
246 LÆKNAblaðið 2009/95