Læknablaðið - 15.09.2009, Page 37

FRÆÐIGREINAR
Y F I R L I T
í rúmi (MRI skilmerki uppfyllt eða a2MS blettir
á MRI og oligoclonal bönd í mænuvökva) og
útbreiðslu í tíma (MRI skilmerki uppfyllt).25 Miklar
líkur eru á MS síðar á ævinni þegar dæmigerðar
MRI breytingar sjást, en litlar líkur ef MRl er
eðlilegt.29 Oligoclonal-bönd í mænuvöka auka
líkurnar á endurteknum MS-köstum. Rannsókn30
fylgdi eftir 58 einstaklingum í sex ár eftir CIS og
endurtekin MS-köst fengu 97% þeirra sem voru
með MRI-breytingar og oligoclonal-bönd, en 89%
þeir sem voru aðeins með MRI-breytingar.
MS á meðgöngu
Áður var talið að meðganga yki hættu á MS-
kasti og versnun sjúkdómsins og var konum
jafnvel ráðið frá barneignum vegna þessa.
Framsýn rannsókn31 athugaði 269 meðgöngur
hjá 254 konum með MS. Ekki varð fjölgun á MS-
köstum á 21 mánaða tímabili eftir fæðinguna og
langtímahorfur mæðra með MS voru þær sömu og
hjá barnlausum konum (mynd 1). Tíðni fósturláta,
utanlegsfósturs og andvana fæðinga31 hjá konum
með MS jókst ekki.
Greining
Greining MS byggir á dæmigerðum einkennum
og útilokxm annarra sjúkdóma, en öruggasta
greiningin fæst þó við vefjarannsókn (krufningu
eða sýnatöku).8 Sýna þarf fram á einkenni frá
tveimur eða fleiri bólgublettum í miðtaugakerfinu
sem komið hafa á mismunandi tíma og síðan
gengið til baka. Læknir þarf að staðfesta einkennin
en saga um slík einkenni frá miðtaugakerfi getur
stutt greininguna, en dugar ekki ein sér til að
uppfylla ströngustu skilyrði greiningar. Þrjátíu
dagar þurfa að líða frá upphafi einkenna til
upphafs næsta kasts til að það teljist nýtt kast.25
Við primary progressive MS þarf að sýna fram á
hægt versnandi sjúkdóm og merki um bólgu í
miðtaugakerfi. Greining MS getur aldrei byggt á
MRI breytingum eingöngu.
Mismunagreining
Þegar einkenni og sjúkdómsgangur eru dæmi-
gerð fyrir MS er greining auðveld. Hins
vegar eru margar gildrur við túlkun vægari
einkenna. Kvíða og þunglyndi fylgja oft líkamleg
einkenni (somatization), svo sem dofi, svimi og
máttleysistilfinning sem eru algengasta ástæða
rangrar greiningar MS.32 Þegar einkenni gefa
tilefni til þarf að útiloka aðra vefræna sjúkdóma í
heila og mænu, svo sem æðasjúkdóma, sýkingar
(lyme, syphilis), ADEM (acnte demyelinating
encephalomyelitis), neuromylelitis optica (Devics
sjúkdóm), transverse myelitis, bólgusjúkdóma (til
dæmis sarcoidosis og lupus), B12 vítamínskort og
þrýsting á mænu.32
Rannsóknir
Rannsóknir eru notaðar til stuðnings við greiningu
MS og ekki síst til að útiloka að um annan
taugasjúkdóm sé að ræða. MRI er gagnlegasta
rannsóknin og MS er ólíkleg greining ef bæði MRI
og mænuvökvi er eðlilegur.33
1. Segulómun sýnir bólgubletti í hvítu sem
eru 1 til 5 cm í þvermál og eru oftast34 aðlægt
heilahólfum (mynd 2 og 3) (95%), í og út frá
corpus callosum (mynd 2A og B), heilastofni
eða litla heila. Bólgublettir í stóra heila hafa mis-
munandi útlit á MRI: 1) Blettir með virkri
bólgu sýna skuggaefnisupphleðslu á T1 mynd
(mynd 4B),35 sem hverfur á um sex vikum. 2)
T2 og FLAIR myndir sýna aukið segulskin
í bólgublettum vegna niðurbrots á myelíni
(myndir 4A og 5A). 3) Bólgublettur með minna
segulskin en heilavefur á T1 mynd og sýnir
ekki skuggaefnisupphleðslu (black-hole) er talinn
endurspegla vefjaeyðingu í kjölfar bólgunn-ar
(mynd 5B).36 í mænu sjást blettirnir best á T2
Mynd 3. T2 mynd (A)
sýnir dæmigerða ílanga
fingurlíka bletti (Dawson
fingers) upp og út frá
hliðarhólfum, eldri frarnan
til og eina stóra virka (<)
með bjúg umhverfis aftan
til. FLAIR mynd (B) af
öðrum tilfelli sýnir sltkar
breytingar á greinilegri hátt.
LÆKNAblaðið 2009/95 585