Læknablaðið - 15.09.2009, Síða 39

F
RÆÐIGREINAR
Y F I R L I T
einum bletti í heila.
Einnig er sýnt fram á útbreiðslu í rúmi með tilvist tveggja
bletta á MRI og oligoclonal banda í mænuvökva.
b) Útbreiðsla í tíma er staðfest ef nýr blettur, með gadolinum-
upphleðslu, sést á MRI sem tekið er meira en þremur
mánuðum eftir upphaf einkennanna eða ef nýr T2 blettur sést
á síðari af tveimur MRI rannsóknum sem báðar eru gerðar
eftir kastið.
Horfur
Um 30% verða ekki fyrir fötlun á fyrstu 10
árunum45 og þriðjungur þarf staf eða hjólastól
eftir 10 ár. Betri horfur við upphaf sjúkdómsins
tengjast meðal annars: i) kvenkyni, ii) upphafi
einkenna tiltölulega snemma á ævinni, iii)
sjóntaugabólgu eða skyneinkennum í byrjun, iv)
„relapsing-remitting" gangi og v) góðum bata eftir
fyrsta kast.42
Meðferð er talin hafa mest áhrif við relapsing-
remitting MS, en minna við primary progressive
MS.42
1. Sterar stytta MS kast, án þess að hafa áhrif
á sjúkdómsganginn sjálfan.46 Bresku NICE47
leiðbeiningarnar mæla með sterum þegar bráð
versnun (þar á meðal sjóntaugabólga) veldur
miklum óþægindum eða takmarkar færni
sjúklings. Rétt er að hefja meðferðina sem fyrst
eftir að versnunin byrjar. Hér á landi er algengast
að gefa methylprednisolon 1000 mg/dag í æð
í þrjá til fimm daga, en einnig er hægt að gefa
stera sem töflur. Ekki er rétt að gefa stera oftar
en þrisvar á ári.47 Samkvæmt leiðbeiningum
evrópskra taugalækna48 er stutt meðferð með
sterum (glucocorticoids) örugg hjá þunguðum
konum, en sennilega ætti að forðast sterana á
fyrsta þriðjungi meðgöngunnar.
2. T ,vf sem hafa áhrif á sjúkdómsganginn Fyrir
rúmum áratug varð breyting á meðferð MS þegar
fram komu lyf sem milduðu sjúkdóminn. Beta
interferon og glatiramer acetate fækka MS köstum
um 30%. Nýjast er natalizumab sem fækkar
köstunum um 68%.
Beta-interferon er notað við relapsing remitting
MS og við secondary progressive MS. Tvær megin-
gerðir eru til, interferon-la (Avonex®, Rebif®) og
interferon-lb (Betaferon®). Interferon-la49fækkaði
MS köstum um 33% þegar meðferðarhópurinn
(n=158) fékk 0,6 köst að meðaltali á tveimur árum
og ómeðhöndlaðir (n=143) 0,9 köst (p=0,03). Við
secondary progressive MS50 fékk meðferðarhópurinn
(n=360) interferon beta-lb í þrjú ár og seinkaði
meðferðin versnandi fötlun (eitt stig á EDSS) um
9-12 mánuði, samanborið við lyfleysu (n=358).
Inteferon beta-la tefur þróun CIS yfir í MS, og
í þriggja ára rannsókn51 fengu 35% meðferðar-
hópsins (n=383) MS og 50% samanburðarhópsins.
Interferon er ekki notað í meðgöngu.
Glatiramer acetate (Copaxone®) fækkaði MS
köstum um 29%. Meðferðarhópur (n=125) með
relapsing-remitting MS52 fékk 1,2 köst að meðaltali á
tveggja ára tímabili og samanburðarhópurinn fékk
1,7 (p=0,007). Glatiramer acetat er gefið daglega.
Ónæmisbælandi lyf
i) Cyclosporín. Einstaklingar með krónískt
progressífan MS (n=273) fengu cyclosporín í tvö
ár53 og jókst fötlun þeirra um 0,4 stig á EDSS, en
aukning fötlunar samanburðarhóps (n =274) var
0,7 stig á EDSS; p=0,002, en meðferðin hægði eigi
að síður á gangi sjúkdómsins.
ii) Methotrexat var gefið einstaklingum
með krónískt prógressífan MS og var versnim
fötlunar hægari í efri útlimum54 miðað við
samanburðarhóp.
iii) Azathioprin. Mat Cochrane-gagna-
grunnsins55 á azathioprini við MS var að lyfið
komi til greina í stað interferon beta og hjá þeim
sem þurfa endurteknar sterameðferðir vegna tíðra
kasta.
Mitoxantrone er krabbameinslyf sem notað
hefur verið við MS sem ekki svarar annarri
meðferð. Frönsk rannsókn56 náði til 100 sjúklinga
með slæman relapsing-remittmg MS sem fengu
mitoxanthrone mánaðarlega í sex mánuði. Arlegur
fjöldi kasta minnkaði um 91% og fækkun kasta
hélst í fimm ár.
Natalizumab er einstofna mótefni, sem hindrar
ferð lymphocyta inn í heilann.27 Natalizumab
fækkaði MS köstum um 68%. Meðferðarhópur
(n=627) með relapsing remitting MS (27) fékk 0,26
köst á tveimur árum, í samanburði við 0,81 kast
hjá minni lyfleysuhópi (n=315); (p=0,001). Lyfið
getur í sjaldgæfum tilfellum valdið hættulegri
tækifærissýkingu í heila (progressive multifocal
leukoencephalopathy). Áhættan er talin minni
ef natalizumab er notað eitt og sér og því er
interferon57 ekki notað samtímis.
Gagnsemi natalizumab við önnur sjúkdóms-
form MS er enn óljós. Lyfið er fyrst og fremst notað
hjá þeim sem eru með endurtekin MS köst (al
MS kast á 12 mánuðum), þrátt fyrir meðferð með
interferoni eða glatiramer, eða hratt versnandi
MS (a2 eða fleiri köst á síðustu 12 mánuðum) án
meðferðar.
Lyfið hefur um 1%27 tíðni á svæsnu
ofnæmisviðbragði (anaphylaxis). Um 6% sjúklinga
mynda mótefni gegn lyfinu57 sem talið er draga
úr verkun lyfsins. Notkun lyfsins er nýlega hafin
hér á landi og miklar væntingar bundnar við
þessa nýju meðferð. Natalizumab er ekki notað á
meðgöngu.
Meðhöndlun MS einkenna. Þreyta er algeng
og þá er mikilvægt að útiloka þunglyndi. SSRI lyf
geta verið gagnleg. Modafinil hefur verið notað,
LÆKNAblaðið 2009/95 587