Læknablaðið - 15.09.2009, Síða 72

U M R Æ Ð U R
S I Ð F R Æ Ð I
0 G FRÉTTIR
Siðfræðidálkur
Tilfelli
Hér er fjallað um þrítuga erlenda konu sem á tvö heilbrigð böm.
Hún hafði fætt þau eðlilega um leggöng. Hún var þunguð við
komu til íslands og gengin 20 vikur. í samtali greindi hún frá
því að við fæðingu yngra barns síns hefði hún skaðast svo illa á
grindarbotni að hún hefði þurft að gangast undir aðgerð á eftir.
Læknir sá er framkvæmdi þá aðgerð tjáði henni að hún mætti
ekki fæða aftur um leggöng, heldur yrði að fara í keisaraskurð
ef hún gengi með barn í þriðja sinn. Hún sagðist þó ekki hafa
nein einkenni frá grindarbotni og gat ekki greint frá því í hverju
aðgerðin hafði falist en taldi sig hafa fengið góðan bata af henni.
Ekki var hægt að nálgast aðgerðarlýsingu þar sem aðgerðin var
gerð í fjarlægu landi. Nú óskar hún eftir keisaraskurði.
Við skoðun var grindarbotn eðlilegur og ekki sjáanleg nein ör
á spöng. í samtali við lækni voru ræddir kostir og gallar við bæði
keisaraskurð og fæðingu. Jafnframt var henni sagt að ekki væm
greinanleg nein einkenni eða merki hj á henni sem mæltu með þ ví
að hún fari í keisaraskurð og læknisfræðilega myndi fæðing um
leggöng vera mun öruggari fyrir hana og barnið. Hún og maður
hennar sættu sig ekki við þau rök og fóru eindregið fram á að
gerður yrði keisaraskurður. Þeim var þá ráðlagt að leita álits
annars fæðingarlæknis þar sem ekki væri hægt að mæla með
því með læknisfræðilegum rökum að hún færi í keisaraskurð. í
viðtali við annan fæðingarlækni greindi konan frá því að í kjöl-
far síðustu fæðingar hefði hún þurft að þola mikinn sársauka
við kynlíf og átt í miklum erfiðleikum vegna þessa og hefði það
leitt til hjónaskilnaðar. Hún er nú í sambúð með öðrum manni
og styður hann eindregið ósk hennar um keisaraskurð.
Akveðið var að virða þá eindregnu ósk konunnar og
eiginmanns hennar að barnið skyldi tekið með keisaraskurði.
Heilsast bæði móður og barni vel.
Ástríður
Stefánsdóttir
Þóra
Steingrímsdóttir
Ástríður er læknir og
heimspekingur, dósent í
siðfræði við HÍ. Þóra er
fæðingalæknir á Landspítala og
í mæðraverndar Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins.
Hugleiðingar
Keisaraskurðum hefur fjölgað mjög hratt víðast
hvar í vestrænum heimi á undanf örnum áratugum.
Á íslandi var hún 3% allra fæðinga árið 1970' en
17-18% árið 1995.2 Síðan þá hefur tíðnin staðið í
stað en því geta aðeins fáar sambærilegar þjóðir
státað af, hjá flestum hefur tíðnin haldið áfram að
hækka og virðist ekki staðnæmast enn.
Víst er að keisaraskurður er oft gagnlegur
móður og bami og jafnvel lífbjörg þeirra en ekki
er hann án áhættu frekar en aðrar skurðaðgerðir.
Hann hefur, miðað við fæðingu um leggöng, í
för með sér aukna hættu á alvarlegum blæðing-
um, sýkingum, djúpum bláæðasega, skaða á þvag-
blöðru og görn og fleiri alvarlegum fylgikvill-
um, auk þess sem örið í leginu skipar konunni í
áhættuhóp í næstu meðgöngum og fæðingum.
Dauði móðurinnar er margfalt algengari í kjölfar
keisara, þótt sjaldgæfur sé í báðum tilvikum.3
Hvað barnið varðar er aukin hætta á valkeisara
(e. elective caesarean section) á votum lungum með
öndunarörðugleikum (e. respiratory distress syn-
drome), sem og hætta á skurðáverka. Vegna þessar-
ar áhættu fyrir móður og barn er ljóst mikilvægi
þess að hafa rétta ábendingu fyrir hverjum keisara
og að hann sé ekki gerður að óþörfu - það væri
siðferðilega rangt.
Líta má á þetta dæmi frá að minnsta kosti
þremur sjónarhólum. Við fyrstu skoðun virðist
vandinn vera sá að skoðanir læknis og móður um
hvað best sé að gera fara ekki saman. Sjaldnast er
vænlegt að neita einfaldlega að gera aðgerðina
og senda konuna á guð og gaddinn. Líklegt er
að hún finni sér þá annan lækni, sem lætur til
leiðast, en að öðrum kosti kann hún að sitja uppi
með þá tilfinningu að heilbrigðisstarfsmenn hafi
brugðist sér og mun það að líkindum kynda undir
kvíða hennar og áhyggjum vegna fæðingarinnar
sem framundan er. í dæminu hér að ofan virðist
hafa verið litið á málin frá þessum sjónarhóli og
ákveðið að láta undan óskum konunnar og leggja
hinar læknisfræðilegu ábendingar til hliðar þar
sem í því fælist þrátt fyrir allt farsælasta leiðin
fyrir alla aðila.
En málið má einnig líta á frá öðrum sjónar-
hóli. Skoðum nánar hvað er „að óþörfu"? Hvenær
verður hræðsla móður við að upplifa sársauka og
620 LÆKNAblaðið 2009/95