Læknablaðið - 15.12.2009, Blaðsíða 57

UMRÆÐUR O G FRÉTTIR
LOFTSLAG
Læknar og loftslagsbreytingar
Miklar vonir eru bundnar við ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar sem
haldin verður í Kaupmannahöfn í desember.
Læknatímaritið Lancet birti í septemberhefti grein
eftir tvo af þekktustu og virtustu embættislæknum
Bretlands, Jay og Marmot, þar sem þeir reifa
mögulega útkomu ráðstefnunnar og afleiðingar
ákvarðana sem þar kunna að verða teknar.
Þeir benda á að almennt séu vísindamenn
sammála þeirri kenningu að nauðsynlegt
sé að komast í 50% hlutfall af losuðum
gróðurhúsalofttegundum ársins 1990 fyrir árið
2050 ef markmiðið um að hækka ekki meðalhita
lofthjúpsins um meira en 2 gráður á að eiga
meira en 50% möguleika að nást. Náist þetta
markmið ekki, verði ekki aftur snúið á braut til
glötunar. Slæmt efnahagsástand í heiminum gefi
ekki heldur tilefni til bjartsýni þar sem dregið
verði úr opinberum framlögum þar til betur
árar. Atvinnulífið muni einnig leitast við að fá
undanþágur til losunar til að draga úr kostnaði og
því verði að vera vel á verði til að ástandið versni
ekki á næstu misserum.
Jay og Marmot benda á að hlýnun lofthjúpsins
sé ekki góðærisvandi, heldur vandi sem taka
verði á strax og gera ráð fyrir í efnahagsreikningi
þjóðanna þrátt fyrir kreppuástand.
Ennfremur að almennur skilningur sé á því
meðal stjórnmálamanna að því fyrr sem byrjað er
að snúa við blaðinu því minna muni það kosta;
hvert ár sem líður án samhæfðra aðgerða mun
margfalda kostnaðinn og jafnframt draga úr líkum
á árangri. Margir binda vonir við gjörbreytta
afstöðu Bandaríkjanna þar sem Bush-stjórnin
setti sig gegn öllum takmörkunum og hindraði
alþjóðlega samninga en Obama-stjórnin hefur lýst
Hávar því yfir að markmið hennar í loftslagsmálum sé að
Sigurjónsson stuðla að alþjóðlegri lausn.
Fátækari ríki heimsins hafa einnig staðið
gegn alþjóðlegu samkomulagi um losun
gróðurhúsalofttegunda með þeim rökum að
iðnríkin hafi skapað vandann og því sé ósanngjarnt
að fátæku ríkin borgi brúsann. Þau telja sig jafnvel
eiga talsvert inni áður en kemur að þeim að
takmarka losunina.
Jay og Marmot leggja áherslu á að vandinn
sé alþjóðlegur og ekki bundinn við einstök ríki
eða heimssvæði. Því verði öll ríki heimsins að
sameinast um lausnir. Þeir segja að líta eigi á
aðgerðir gegn losun gróðurhúsalofttegunda sem
tækifæri fremur en kostnað. Hér gefist tækifæri
til að leggja niður kolakynt raforkuver og leita
annarra leiða til raforkuframleiðslu, bensín-
og díselvélar verði lagðar niður og rafbílar
komi í staðinn; eyðing regnskóga dragi úr
bindingu COz og hindri líffræðilega fjölbreytni;
þurrkþolið útsæði tryggi uppskeru fátækra bænda
á þurrkasvæðum; allt leggist þetta á eitt um að
skapa hreinna, heilbrigðara og hagkvæmara
umhverfi fyrir mannkynið.
Með þessu er höfðað til læknastéttarinnar á
alþjóðavísu þar sem hún beri ábyrgð og skyldur
gagnvart opinberum aðilum um að upplýsa
um hvað komi samfélaginu best heilsufarslega.
Hlýnun lofthjúpsins hafi beinlínis skaðleg álirif
á heilsu manna og umlwerfi og því sé læknum
í rauninni skylt að beita áhrifum sínum á öllum
sviðum þjóðfélagsins til að draga úr henni.
Allar ráðstafanir til að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda hafa jákvæð áhrif á
heilsu manna. Læknar njóta almennt virðingar
í samfélagi sínu og á þá er hlustað þegar þeir
tjá sig. Þeir hafi ennfremur skyldur gagnvart
samfélaginu og því leggist allt á eitt um að þeir
gerist öflugir talsmenn þess að alþjóðasamfélagið
taki höndum saman gegn áhrifum hlýnandi
lofthjúps. Þurrkar í Afríku hafa bein áhrif á
heilsu íbúa, ofneysla kjöts í iðnríkjum hefur bein
áhrif á heilsufar og framleiðslan veldur aukinni
losun gróðurhúsalofttegunda. Aðgangur fólks
að hreinu vatni stendur í beinu samhengi við
loftslagsbreytingar, og breytingar á veðurfari í
heiminum koma á ýmsan hátt niður á heilsufari
og lífslíkum fólks. Allt eru þetta atriði sem
læknar eiga að hafa skoðun á samkvæmt áliti
Jay og Marmot. Þeir hvetja lækna til að láta
sérstaklega vel til sín heyra á næstu vikum fram
að ráðstefnunni í Kaupmannahöfn svo embættis-
og stjórnmálamenn fari ekki í grafgötur um
hver skoðun lækna er á hættunni af vaxandi
gróðurhúsaáhrifum.
LÆKNAblaðið 2009/95 869