Læknablaðið - 15.09.2012, Side 20

RANNSÓKN
Leitað var að aðgerðanúmerum fyrir tafarlausa brjóstaupp-
byggingu í sjúklingabókhaldi Landspítala (HASCIO, HASC15,
HASC20 eða HASC25 ásamt HASEOO, HASEIO eða ZTXS50).
Heildarfjöldi brjóstnámsaðgerða og brjóstauppbygginga á tíma-
bilinu var kannaður. Eftirtaldar breytur voru skoðaðar: aldur,
tímalengd aðgerðar, hvers konar uppbygging var gerð, hvort gerð
var útlitsaðgerð á hinu brjóstinu líka, meinafræði krabbameinsins,
fjöldi legudaga, og fylgikvillar og uppákomur í sjúkrahúslegu og
eftir útskrift (húðsýkingar, þörf á sýklalyfjum í æð eða blóðgjöf,
ígræðissýkingar, húðdrep, fitudrep, flipadrep, geirvörtudrep,
blóðsegar og sermigúll). Vegna huglægs mats á því hvenær þarf að
stinga á sermigúl og hvenær ekki, var ákveðið að telja það ekki til
fylgikvilla enda er það í samræmi við úrvinnslu í sambærilegum
rannsóknum.
Breytur voru færðar inn í Windows Excel 2011 og tölfræðilegir
útreikningar voru gerðir með hugbúnaðinum STATA 11.0 fyrir
Windows (Stata Corporation, College Station, Texas). Notast var
við kí-kvaðratpróf við útreikninga á tölfræðilegu marktæki og
p-gildi<0,05 talið marktækt.
Við flokkun á fylgikvillum eftir aðgerð var notast við flokkun
úr einu lýðgrunduðu framsýnu rannsókninni sem gerð hefur verið
á sambærilegum sjúklingahópi, National Mastectomy and Breast
Reconstruction Audit in England (NMBRA)1213 og niðurstöðurnar
bornar saman. Upplýsingar um tíðni tafarlausra uppbygginga
eftir brjóstnám á árunum fyrir 2008-2010 voru einnig fengnar úr
sjúklingabókhaldi Landspítala eftir sömu aðgerðanúmerum og
nefnd eru að ofan en fylgikvillar voru ekki skoðaðir fyrir 2008.
Viðeigandi leyfi fengust frá Persónuvernd og Siðanefnd Land-
spítala (númer leyfis 10/2011) áður en rannsókn hófst.
Niðurstöður
Heildarfjöldi brjóstnáma á tímabilinu var 319 en brjóstaupp-
byggingar voru 157. Af þeim voru 98 (62%) tafarlausar. Á rann-
sóknartímanum voru því gerðar tafarlausar uppbyggingar í 31%
brottnáma, en á árunum 2000-2005 var hlutfallið 5%. Hjá konum
50 ára og yngri var hlutfallið 55%, en í þessum hópi voru 56 tafar-
lausar uppbyggingar gerðar í 101 brjóstnámi.
Meðalaldur allra kvenna sem gengust undir tafarlausa
brjóstauppbyggingu var 49 ár (29-69), 50 ár (31-69) með vöðvaflipa
og 49 ár (29-68) með ígræði. Sex konur voru 65 ára eða eldri (65-69)
en 34 konur 55 ára eða eldri en meðalaldurinn var 61 ár (31-91) hjá
þeim gengust undir brottnám án uppbyggingar.
Á mynd 1 má sjá samanburð á fjölda tafarlausra og síðbú-
inna uppbygginga á Landspítala á árunum 1999-2010. Á rann-
sóknartímabilinu voru tafarlausar uppbyggingar nánast tvöfalt
algengari en síðbúnar, en á árunum á undan var þessu öfugt farið.
Ástæða tafarlausrar brjóstauppbyggingar var í 81 tilfelli brjóst-
nám vegna brjóstakrabbameins og í 17 tilfellum vegna brjóstnáms
í fyrirbyggjandi eða áhættuminnkandi skyni (BÍFÁS), annaðhvort
vegna greindra erfðagalla (stökkbreyting í BRCAl eða BRCA2
geni) eða að ósk sjúklings. Sautján BÍFÁS-aðgerðir voru gerðar á
13 konum og af þeim voru níu BRCA2 arfberar. Aðeins tvær konur
fóru í BfFÁS-aðgerð án þess að hafa greinst áður með krabbamein.
Hinar fóru í slíka aðgerð eftir að hafa greinst með krabbamein í
hinu brjóstinu.
Mynd 1. Þróun á tiöni tafarlausra og síöbúinna brjóstauppbygginga á Landspítala á
árunum 1999-2010.
Tafla I. Aðgerðategundir, meðalaðgerðartími í minútum og meðallegutimi í
dögum. (‘Samanlagður aðgerðartími beggja aðgerða.)
Fjöldi (%) Aðgerðartími, mín. (range) Legutími, dagar (range)
ígræði 73 (74) - 5,6 (3-13)
- Vefjaþenjari, svo igræði 51 300 (185-501)* -
- Igræði beint 22 187 (137-257) -
Latissimus Dorsi vöðvaflipi (LD-flipi) 25 (26) 432 (371-534) 5,8 (4-8)
- LD-flipi 21 435 (371-534) -
- LD-flipi með ígræði 4 (413(401-425) -
Tafarlaus uppbygging með ígræði var gerð í 73 (74%) tilfellum
en tafarlausar vöðvaflipauppbyggingar voru 25 (26%) (tafla I).
Meðalaðgerðartími var lengri við vöðvaflipauppbyggingar en
við uppbyggingu með ígræði. Stystur var hann þegar hægt var
að setja ígræði beint, eða rúmlega þrjár klukkustundir, lengri
þegar fyrst þurfti að setja vefjaþenjara og skipta honum síðar
út fyrir ígræði, eða um 5 klukkustundir samanlagt fyrir báðar
aðgerðir og lengstur við vöðvaflipauppbyggingar, eða rúmlega 7
klukkustundir (tafla I).
Legutími var að meðaltali tæplega 6 dagar við bæði vöðva-
flipaaðgerðir og ígræðisaðgerðir (tafla I).
Fylgikvillum var skipt í þrjá flokka; fylgikvillar í Iegu, endur-
innlagnir vegna fylgikvilla og vægir fylgikvillar eftir útskrift sem
ekki kröfðust endurinnlagnar.
Fylgikvillar í legu urðu eftir 12 (12%) tafarlausar uppbyggingar
og þurftu 5 (5%) sjúklingar enduraðgerð, 5 þurftu blóðgjöf, einn
fékk alvarlega sýkingu og einn fékk fullþykktarbruna eftir hita-
poka. Enginn sjúklingur fékk vöðvaflipadrep (tafla II).
Endurinnlögn eftir útskrift varð í 14 (14%) tilfellum. Þar af var
gerð enduraðgerð hjá 10 sjúklingum. Þrír sjúklingar voru lagðir
inn til sýklalyfjagjafar í æð og einn til blóðgjafar (tafla II).
Af þeim sem fengu fylgikvilla í legu var bara ein sem þurfti
einnig endurinnlögn vegna fylgikvilla. Sú kona fékk húðsýkingu
í legunni og þurfti síðar enduraðgerð vegna fullþykktarhúðdreps.
Þannig að af 98 konum fengu 25 (26%) fylgikvilla í legu og/eða
eftir útskrift sem kröfðust endurinnlagnar.
Eftir útskrift komu fram vægir fylgikvillar sem ekki kölluðu
á endurinnlögn í 37 (38%) tilfellum. Grunur um húðsýkingu var
hjá 18 sjúklingum og voru þeim gefin sýklalyf um munn, 11 voru
460 LÆKNAblaðið 2012/98