Læknablaðið - 15.04.2013, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREIN
Hvenær verður heilbrigðisþjónusta
að kosningamáli?
Sigurður
Guðmundsson
læknir, sérfræðingur í
lyflækningum og smitsjúk-
dómum, lyflækningasviði
Landspítala, prófessor,
læknadeild
Háskóla íslands.
siggudm@landspitali. is
Landspítalinn er hornsteinn heilbrigðis-
þjónustunnar í landinu, þar er mikilvægum
og heillandi verkum sinnt, og þess vegna
er gaman að starfa þar. Okkur er því annt
um stofnunina og starfið sem þar fer fram.
En er allt með felldu í ríki Landspítalans?
Nei, því miður, ýmislegt hefur gengið á að
undanförnu.
Spítalinn er yfirfullur. Leguplássum á
lyflækningadeildum hefur fækkað um 16%
frá 2008 og bráðainnlögnum fjölgað um
24% frá 2009. Afleiðingin er meðal annars
sú að fólk liggur reglulega á göngum. Það
er einfaldlega þjóðarskömm.
Alag er mikið, og var óvenju mikið í
byrjun árs. Saman fóru faraldrar inflúensu,
RS og nóróveiru, en ekki bar minna á
ýmsum öðrum sjúkdómum. Þanþol er hins
vegar svo lítið orðið að mjög erfitt var við að
ráða. Slíkt er ekki aðalsmerki öflugar heil-
brigðisþjónustu.
Vinnuaðstaða er einnig til vansa. Vinnu-
borð ungra lækna lyfjadeilda á bráðamót-
töku er til dæmis á ganginum, og ekki
bregst að þar er fylliraftur næturinnar
látinn liggja. Hann og fleiri gestir og gang-
andi halda þeim svo uppi á snakki nætur-
langt. Við slíkar aðstæður er þreytandi að
vinna. Ef tekst að bæta þetta og annað skylt
er auðveldara að takast á við álag.
Vænta má harðvítugra kjaradeilna.
Samningar hafa náðst við hjúkrunarfræð-
inga, og því skal fagna. Hins vegar una
margar aðrar stéttir illa sínum hag, þar á
meðal læknar, ekki síst ungir læknar, og lái
þeim það hver sem vill. Án þeirra er starf-
semi sjúkrahússins stefnt í voða, svo einfalt
er það. Laun þeirra eru lág, of lág, og ekki
í neinu samræmi við það nám sem að baki
liggur og þá ábyrgð sem störfunum fylgir.
Tækjabúnaður er úreltur og jafnvel
hættulegur, eins og oft hefur verið bent á að
undanförnu.
Svo koma húsnæðismálin. Mygla herjar
á, og enn er sitthvað á huldu um nýja bygg-
ingu Landspítalans. Af ýmsum ástæðum
eru áform uppi um fjármögnun ríkisins í
stað einkaaðila sem myndu leigja ríkinu.
Sá ótti læðist að, að hér verði aldarfjórð-
ungslöng byggingarsaga Þjóðarbókhlöðu
endurtekin. Það er of langur tími fyrir nýtt
hús yfir spítalann.
Af hverju erum við komin í þessar
ógöngur?
Ástæður eru vafalítið margar, en sam-
nefnarinn er hinn þrotlausi, linnulausi og
einbeitti niðurskurður sem heilbrigðisþjón-
usta hefur mátt sæta, einkum síðastliðin 4-5
ár.
Allt þetta höfum við látið yfir okkur og
sjúklinga okkar ganga án þess að við höf-
um hreyft verulegum andmælum. Hvernig
stendur á þessu? Við erum seinþreytt til
vandræða og ef til vill er langlundargeð
og jafnvel meðvirkni okkur í blóð borin.
Er mögulegt að þeir sem ákveða framlög
til heilbrigðismála hafi gengið á lagið, og
jafnvel meðvitað eða ómeðvitað misnotað
þetta langlundargeð? Látið hefur verið í
veðri vaka að þrátt fyrir niðurskurð sé allt í
góðu gengi, fólk afkasti einfaldlega meiru,
og sjúklingum sé jafnvel sinnt og áður.
Þannig hefur samfélagið skilið ástand mála
á spítalanum. Reyndin er því miður önnur,
eins og nú er ljóst.
Umræða um hvað skiptir máli fer ekki
fram. Á þeim tíma sem sífellt hefur verið
þrengt að heilbrigðisþjónustu hefur illa
reknum fjármálastofnunum og trygginga-
félögum ítrekað verið komið til bjargar,
ákvarðanir teknar um rándýr jarðgöng,
nærfellt milljarður lagður til umræðu um
nýja stjórnarskrá, málefni sem nú hefur
brotlent með nokkrum látum. Sagt er að
50 milljarða hafi þurft til að bjarga Byr og
SpKef, sem er ekki fjarri þeirri upphæð sem
áætlað er að þurfi til að byggja nýtt hús
fyrir spítalann.
Vafalítið er unnt að færa rök fyrir því að
bjarga SpKef eða Sjóvá, og ný stjórnarskrá
er mörgum heilög vé. Hins vegar skortir
umræðu um vægi og vigt, mikilvægi þess
að raða málum í forgang. Hvort vegur
þyngra styrk og öflug heilbrigðisþjónusta
eða framtíð SpKef og Sjóvár?
Nú líður að alþingiskosningum og hver
vonbiðilinn á fætur öðrum reynir að höfða
til okkar kjósenda. Heilbrigðismál hafa
aldrei verið kosningamál á íslandi. Nú þarf
að breyta því. Sjónarmiðum heilbrigðis-
þjónustu þarf að koma á framfæri við þá
sem vilja ráða okkar málum. Þeir þurfa
að gera grein fyrir því hvort og hvernig
þeir vilja efla heilbrigðisþjónustuna á ný
og hvaðan fjármunir til þess eigi að koma,
hvaða málefni víki fyrir heilbrigðismálum
á forgangslista flokkanna.
Skömmu eftir að þetta tölublað Lækna-
blaðsins birtist standa læknafélögin fyrir
fundi þar sem þessi mál verða rædd við
formenn helstu stjórnmálaflokka. Þar gefst
gott tækifæri og væntanlega verða þau
fleiri á næstu vikum. Læknar þurfa hér að
láta til sín taka, og ganga fram fyrir skjöldu.
Á okkur er hlustað, að minnsta kosti
stundum. Heilbrigðismál þurfa að verða
kosningamál þetta árið, við sem öflug stétt
getum gert sitthvað til að svo verði. Alla
vega er einnar messu virði að reyna.
Why is health care not a political issue in lceland?
Siguröur Guðmundsson
Consultant in Internal Medicine and Infectious Diseses,
Landspítali University Hospital, Professor, School of Medicine,
University of lceland.
LÆKNAblaðið 2013/99 179