Læknablaðið - 15.07.2013, Blaðsíða 30

UMFJÖLLUN O G GREINAR
„Blóðfitulækkandi
lyf eru ofnotuð“
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Bandaríski hjartalæknirinn Barbara
Roberts kom hingað til lands og hélt
fyrirlestur þann 18. júní um forvarnir
hjarta- og æðasjúkdóma með sérstakri
áherslu á konur. Roberts er þekkt í
heimalandi sínu fyrir störf sín og skrif
á sviði hjartalækninga og er höfundur
tveggja þekktra bóka um hjarta- og æða-
sjúkdóma, Hoiv to Kcep From Breaking
Your Heart - What Every Woman Needs
to Knoiv about Cardiovascular Disease
(2003) og The Truth about Statitis - Risks
and Alternatives to Cholesterol Loiver-
ing Drugs (2012).
Barbara Roberts er fædd 1944 og er að
mörgu leyti brautryðjandi á sínu sviði.
Hún varð fyrst kvenna til að starfa
sem sérfræðingur í hjartalækningum á
Rhode Island fylki í Bandaríkjunum, og
hefur hlotið viðurkenningar á borð við
Hjartalæknir ársins 2003 á Rhode Island,
Kennari ársins 2003 við læknadeild Brown
Unversity auk fjölda annarra titla og
viðurkenninga sem of langt mál yrði upp
að telja en sjálf er hún hógvær og segist
stoltust af þeim árangri að beina athygli
læknasamfélagsins að þeirri staðreynd að
birtingarmynd hjartasjúkdóma hjá konum
er oft á tíðum allt önnur en hjá körlum.
„Það er stundum talað um dæmigerð
einkenni og þá er átt við karlana og síðan
er talað um ódæmigerð einkenni og þá er
vísað til kvenna. Ég gæti sagt þér margar
sögur um rangar greiningar hjarta-
sjúkdóma hjá konum og sorgleg afleiðing
þess er að við erum enn að horfa á hærri
dánartíðni meðal kvenna en karla af
völdum hjartasjúkdóma. Það stafar oft af
því að konur greinast ekki fyrr en of seint,
einkennin eru svo „ódæmigerð"."
Barbara Roberts veitir forstöðu Wo-
men>s Cardiac Center við Miriam Hospit-
al og er klíniskur prófessor við lækndeild
Brown University á Rhode Island.
350 LÆKNAblaðið 2013/99
Einkenni hjá konum sögð ódæmigerð
Hún segir að á námsárum sínum í
læknadeild hafi kransæðasjúkdómar verið
sagðir karlasjúkdómur. „Hinn dæmigerði
sjúklingur var miðaldra karlmaður og
einkennin voru skýr. Ég var síðan búin
að starfa í nokkur ár sem hjartalæknir og
sinnti konum sem sannarlega áttu á hættu
að fá hjartasjúkdóma en einkennin voru
ekki dæmigerð. Þegar ég síðan prófaði þær
fyrir hjartasjúkdómum kom sannleikurinn
í Ijós. Mörg einkennanna höfðu verið
meðhöndluð sem kvíði, þunglyndi eða
öldrun en reyndust svo vera einkenni um
hjartasjúkdóm. Ég var að sjálfsögðu ekki
eini læknirinn sem veitti þessu athygli og
í Bandaríkjunum fór í gang herferð um
aldamótin síðustu til að fræða konur um
hjartasjúkdóma og einkenni þeirra. Kon-
ur eiga jafnmikið á hættu og karlar að fá
hjartasjúkdóma og staðreyndin er sú að
í Bandaríkjunum hafa fleiri konur dáið
árlega úr hjartasjúkdómum síðan 1984 en
karlar."
Barbara vísar í samtali okkar í ýmsar
stórar faraldsfræðilegar rannsóknir máli
sínu til stuðnings og bendir meðal annars
á að konur þrói með sér hjartasjúkdóma
10-15 árum síðar en karlar. „Við vitum í
rauninni ekki af hverju þetta stafar, sumir
benda á að ákveðin kvenhormón verndi
konur framan af ævinni, en það hefur ekki
verið sannað. Sjálf hef ég tilhneigingu
til að telja það stafa af líkamlegum yfir-
burðum kvenna en þar er ég líklega ekki
alveg hlutlaus," segir hún sposk og það er
greinilegt að kímnin er aldrei langt undan.
Talið berst nú að forvörnum og þar á
mataræði ekki svo lítinn þátt í að móta
lýðheilsu heilla þjóða og jafnvel heims-
hluta. Barbara hefur sterkar skoðanir
á þessu og segir að bandarísku hjarta-
samtökin (American Heart Association)
og fleiri virðulegar opinberar stofnanir
á sviði heilbrigðis og lýðheilsu hafi gert
stórkostleg mistök í lok 8. áratugar síðustu
aldar þegar fita var gerð að helsta óvini
hjartans og æðakerfisins.
„í Bandaríkjunum fór matvælaiðn-
aðurinn eftir þessum tilmælum og setti
sykur og salt í matvörur sínar í staðinn.
Ekki nóg með það heldur hefur mat-
vælaiðnaðurinn bókstaflega hreinsað
matvælin af næringarefnum og sett fáein
inn í staðinn; verst er þó að megnið af því
sem bandarískur almenningur lætur ofan
í sig er ekki raunverulegur matur, heldur
verksmiðjuframleidd vara sem er dulbúin
sem matvæli. Ég þykist vita að ástand
þessara mála sé betra hér á íslandi. Ég
tel að fitusnautt mataræði sé sérstaklega
slæmt fyrir konur þar sem það lækkar
HDL kólesteról sem oft er kallað góða
kólesterólið, en lágt HDL er einn af stærstu
áhættuþáttum hjartasjúkdóma fyrir konur.
Á hinn bóginn eru rannsóknir sem sýna
að slæma kólesterólið LDL er ekki eins
slæmt fyrir konur og talið hefur verið en
karlarnir þurfa að gæta sín á því. Almennt
séð er kólesteról af báðum tegundum ekki
stór áhættuþáttur fyrir hjartasjúkdóma hjá
báðum kynjum. Þetta er hinsvegar ekki
það sem framleiðendur blóðfitulækkandi
lyfja vilja heyra."
Miðjarðarhafsmataræðið minnkar áhættu
Barbara segir ýmsar rannsóknir á matar-
kúrum og mataræði hafa sýnt neikvæðar
niðurstöður. Af þeim megi draga þá álykt-
un að óhollt sé að fara á sérstakan matar-
kúr. „Að baki þessum niðurstöðum liggur
sú staðreynd að nánast allir matarkúrar
eða mataræði sem rannsökuð hafa verið
eru fitusnauðir. Þá hafa rannsóknir sýnt
að fjölómettaðar fitusýrur eru ekki allar
jafngóðar en eldri rannsóknir sem enn er
verið að vitna í gerðu engan greinarmun
á þessu.
J