Læknablaðið - 15.07.2013, Blaðsíða 31

UMFJÖLLUN O G GREINAR
„Við þekkjum mörg dœmi
þess að sjúklingar sem taka
blóðfitulœkkandi lyf breyta
i engu lifsstíl sínum eða
mataræði vegna þcss að lyfin
sjá um að iækka blóðfituna,"
segir Barbara Robcrts sér-
fræðingur í hjartasjúkdómum
kvenna.
Þegar á hinn bóginn er litið til þess
hvar í heiminum fólk lifir lengst og hjarta-
sjúkdómar eru fátíðir þá er margt sem
staðfestir að hið svokallaða hefðbundna
Miðjarðarhafsmataræði dragi úr áhætt-
unni að fá hjartasjúkdóma."
Miðjarðarhafsmataræðið byggir á
neyslu grænmetis, ávaxta, heilkorna,
ólífuolíu, osta, fisks og hvíts kjöts en rautt
kjött er lítið notað og sjaldan sem aðal-
uppistaða í máltíð. Mjólkurvörur aðrar
en ostar eru lítið notaðar. Roberts leggur
þó áherslu á að þetta sé hinn hefðbundni
matseðill svæðisins og mataræði íbúanna
hafi spillst af alþjóðlegum áhrifum. „Þú
finnur MacDonalds á hverju götuhorni á
Ítalíu í dag."
Spurningin er hinsvegar hvernig hinn
almenni borgari eigi að haga sínum dag-
legu innkaupum til að borða sem best og
hollast og forðast áhættuþætti hjarta- og
æðasjúkdóma.
Barbara vitnar þá í bandaríska blaða-
manninn Michael Pollen sem ráðleggur
fólki að kaupa einungis vörur í stórmark-
aðnum sem raðað er á jaðarinn, út við
veggina. „Þar er ferskvörunni komið fyrir.
Það sem er í miðjunni, er yfirleitt verk-
smiðjuvara í kössum, pökkum eða pokum,
gersneydd næringarefnum en hlaðin
aukaefnum. Vara með síðasta söludag
nokkrum mánuðum eða árum síðar getur
varla kallast matur. Það er hinsvegar
nauðsynlegt að borða kolvetni en fólk þarf
að gæta að því hvers konar kolvetni það
lætur ofan í sig. Góðu kolvetnin koma úr
grænmeti, grófu korni, rótarávöxtum og
jafnvel kartöflum."
Ofnotkun blóðfitulækkandi lyfja
Þegar talið berst að bókum Barböru segir
hún mér sögu af konu á miðjum aldri
sem hún fékk til sín og hafði gengið með
ógreinda sykursýki og hjartasjúkdóm um
árabil án þess að leita læknis. „í fyrstu
hélt ég að hún hefði ekki leitað til læknis
vegna þess að hún ætti sér sögu um slæma
reynslu af læknum en þegar ég spurði
hana þá svaraði hún einfaidlega; mér
fannst ég ekki vera veik. Þá áttaði ég mig
á því að þessa konu og þúsundir annarra
hefði verið hægt að lækna ef hún hefði
komið í reglulega skoðun fyrir hjartasjúk-
dómum og sykursýki. Þess vegna skrifaði
ég bókina How to kccp frottt breaking your
Heart. Hina bókina The Truth About Statins
skrifaði ég til að vekja athygli á því hversu
ótrúlega sterk tök lyfjaiðnaðurinn hefur á
hjartalækningum og hversu mikil ofnotk-
un blóðfitulækkandi lyfja er. Læknar ávísa
þessum lyfjum samkvæmt klínískum
leiðbeiningum sem ég vil meina að lyfja-
framleiðendur hafi áhrif á með ýmsum
hætti, ekki síst með því að stýra beint og
óbeint hvernig niðurstöður rannsókna á
þessu sviði eru meðhöndlaðar."
Barbara segir einfaldlega að blóðfitu-
Iækkandi lyf séu gríðarlega ofnotuð og
gagnsemi þeirra stórlega ofmetin. Aðspurð
um hvers vegna lyfin séu notuð í svo mikl-
um mæli svarar hún hiklaust: „Vegna þess
að lyfjaiðnaðurinn veltir 29 milljörðum
dollara á ári í sölu á þessum lyfjum."
Hún segir að samhliða því takmarkaða
gagni sem blóðfitulækkandi lyf gera þá
fylgi notkun þeirra ýmsar óþægilegar
aukaverkanir. „Af þeim má nefna vöðva-
verki og minnisleysi, auknar líkur á lifrar-
og nýrnaskemmdum og fósturskemmdir
hjá ófrískum konum svo eitthvað sé nefnt.
Ég ráðlegg engri konu á barneignaraldri að
taka blóðfitulækkandi lyf. Þá draga blóð-
fitulækkandi lyf úr getu einstaklingsins til
að auka þol hjarta- og æðakerfisins."
Hún leggur engu að síður áherslu á að
í vissum tilfellum eigi blóðfitulækkandi
lyf fullkominn rétt á sér. „Það er hins-
vegar röng nálgun að mæla kólesteról í
blóði viðkomandi og setja hann beint á
blóðfitulækkandi lyf ef hann er yfir við-
miðunarmörkum. Kólesterólið eitt og
sér er ekki sá áhættuþáttur að réttlæti
lyfjagjöfina. Við þekkjum líka mörg dæmi
þess að sjúklingar sem taka blóðfitulækk-
andi lyf breyta í engu lífsstíl sínum eða
mataræði vegna þess að lyfin sjá um að
lækka blóðfituna."
Hún segir að lokum að forvarnir og
fræðsla um áhættuþætti hjartasjúkdóma
fyrir bæði karla og konur, sérstaklega
konur, sé lykilatriðið í baráttunni gegn
þessum vágesti sem að verulegu leyti sé
lífsstílssjúkdómur sem byggist á slæmu
mataræði og ónógri hreyfingu. „Við erum
einnig á villigötum í meðhöndlun hjarta-
sjúkdóma með því að telja kólesteról aðal-
óvininn."
LÆKNAblaðið 2013/99 351