Læknablaðið - 15.07.2013, Blaðsíða 32

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Lífsstíll og mataræði haldast í hendur
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Mataræði.is er upplýsingasíða sem Axel
F. Sigurðsson hjartalæknir stofnaði í
janúar 2012 og heldur úti af mikilli ósér-
hlífni með fjölbreyttum upplýsingum
um mataræði, næringu, hreyfingu, mat-
arkúra og fleira sem snýr að heilbrigðum
lífsstíl. Helsti kostur þessara upplýsinga
er hversu hlutlægar og yfirvegaðar þær
eru; bent er á kost og löst án þess að
taumur eins sé dreginn á kostnað annars.
Lesandanum er látið eftir að draga sínar
ályktanir.
„Þrátt fyrir að dánartíðni vegna hjarta-
og æðasjúkdóma hafi farið lækkandi á
síðustu árum gera þessir sjúkdómar enn í
dag miklar kröfur til heilbrigðiskerfisins. I
dag lifa einstaklingar með hjartasjúkdóma
oft mun lengur en áður og því má gera
ráð fyrir að hjartasjúklingar séu fleiri í
dag en áður var. Hollari lífsstíll, aðgerðir
og betri lyfjameðferð ráða mestu um að
horfur hafa batnað," segir Axel í upphafi
samtals okkar sem fer fram á stofu hans
í Hjartamiðstöðinni í Holtasmára. „Það
sem virðist þó skipta mestu máii og hefur
komið fram í rannsóknum Hjartaverndar
er minna vægi áhættuþátta. Þar eiga
minnkaðar reykingar stóran þátt, einnig
hafa blóðfitugildi íslendinga lagast, sem
líklega má rekja til hollara mataræðis, og
við erum betur í stakk búin til að takast
á við háan blóðþrýsting. Því hefur hins
vegar verið spáð að þessi jákvæða þróun
muni snúast við á næstu árum vegna
aukinnar offitu meðal þjóðarinnar enda
eru hjarta- og æðasjúkdómar ásamt áunn-
inni sykursýki þeir sjúkdómar sem fylgja
henni. Niðurstöður norrænnar könnunar
sem birt var í vetur sýna að íslendingar
eru með hæsta líkamsþyngdarstuðulinn af
Norðurlandaþjóðunum þannig að það er
kannski ekki svo langt í að við förum að
sjá hækkandi tölur um nýgengi hjarta- og
æðasjúkdóma ásamt sykursýki og öðrum
fylgikvillum offitunnar að öðru óbreyttu."
Vantaði haldgóöar upplýsingar
Axel segir að upphaf þess að hann opnaði
síðuna Mataræði.is megi rekja til fyrir-
spurna sjúklinga hans um hvernig þeir
gætu tileinkað sér bættan lífsstíl og betra
mataræði. „Ég var í rauninni að taka
saman upplýsingar og fróðleik fyrir sjúk-
lingana mína sem ég sjálfur taldi áreiðan-
legar. Sumir hafa nú gert góðlátlegt grín
að mér fyrir þessa síðu þar sem ég hef
ekki beinlínis verið þekktur fyrir áhuga á
mat og mataræði í gegnum tíðina. Ég hef
lengi vel, eins og margir kollegar mínir,
haft mestan áhuga á að greina sjúkdóma
og lækna veikt fólk. Lengst af gaf ég mér
því oft lítinn tíma til að ræða mataræði
við sjúklingana mína, þó ég vissi auð-
vitað innst inni að heilbrigður lífsstíll
skiptir miklu máli. Síðan er oft tímafrekt
að fara yfir þessa hluti og árangurinn er
vandmældur.
Á síðustu árum hefur áhugi minn á
forvörnum og heilbrigðum lífsstíl aukist
umtalsvert. Ég reyni nú af fremsta megni
að fara yfir þessa hluti með mínum
sjúklingum. Hins vegar komst ég fljótt
að því að það er erfitt fyrir fólk að afla
sér áreiðanlegra og vandaðra upplýsinga
um mataræði og heilbrigðan lífsstíl. Áður
fyrr, þegar sjúklingar spurðu mig út í
mataræði, voru svörin nokkuð stöðluð:
„Þú skalt forðast feitar mjólkurvörur,
ekki borða mettaða fitu og kólesteról en
almennt skaltu bara gæta hófs í því hvað
þú borðar."
í dag kveðst Axel nálgast þetta á
annan hátt. „Ég bið sjúklinginn að lýsa því
fyrir mér hvað og hvernig hann borðar.
Ég áttaði mig á því að ég gæti ekki ráðlagt
fólki um mataræði nema ég vissi hvað það
borðaði. í framhaldi af þessu gef ég svo
ráð og bendi á lesefni. Þetta var í raun
kveikjan að heimasíðunni. Mér fannst
hreinlega vanta vandað lesefni sem ég gat
bent fólki á."
Mataræði.is hefur þó sannarlega
gagnast fleirum en sjúklingum Axels þar
sem heimsóknir á viku skipta hundruðum
og fjölmargir hafa nýtt sér upplýsingar
þaðan með góðum árangri.
„Ábendingar mínar til sjúklinga minna
felast í því að þeir geti lesið sér til um það
sem hentar þeim og þeirra ástandi. Sumir
eru of þungir, sumir þurfa að lækka kól-
esterólið, aðrir vilja auka hreyfinguna og
upplýsingarnar sem ég hef dregið saman
og pistlarnir sem ég hef skrifað beindust
í upphafi að þessu. Ég áttaði mig hins-
vegar fljótt á því að þessi málefni höfðuðu
til mun breiðari hóps, og ég komst að því
að almenningur hafði miklu meiri áhuga
á því að lesa sér til um mataræði og heil-
brigðan lífsstíl en ég hélt. Efnið á síðunni
nær því til fleiri þátta en mataræðis
eingöngu og því eru þar upplýsingar um
hreyfingu, forvarnir og heilbrigðan lífsstíl
og margt annað sem skiptir heilsu okkar
máli."
Axel tekur undir það sjónarmið að
áherslur í lýðheilsu séu að breytast. „Þetta
má glögglega sjá hjá Þjóðverjum og Svíum
til dæmis. Boðskapurinn um að fita sé
hættuleg hefur hugsanlega leitt okkur
á villigötur. Frá því þessar áherslur litu
dagsins ljós fyrir næstum 40 árum hefur
tíðni offitu farið vaxandi. Áherslan á fitu-
snauð matvæli hefur hugsanlega beint og
óbeint aukið neyslu á sykri enda er algengt
að fitusnauð matvæli séu braðgbætt með
ýmis konar sykurtegundum. Fitusnauður
matur er bragðvondur en úr því má bæta
með sykri.
Margir halda því beinlínis fram að
þetta hafi skapað offitufaraldurinn. Ég
treysti mér þó alls ekki til að fella slíkan
áfellisdóm. Hins vegar hefur tíðni offitu
aukist hratt hér á landi síðustu 20 árin. Á
sama tíma hefur fituneysla landsmanna
minnkað í samræmi við manneldismark-
mið."
í dag eru flestir sérfræðingar, bæði nær-
ingarfræðingar og læknar, sammála því
að ofneysla sykurs sé mikið áhyggjuefni.
Á síðustu misserum hefur lágkolvetna-
mataræði notið vinsælda á Vesturlöndum
enda er það oft árangursríkt fyrir þá sem
þurfa að léttast. Sá sem benti fyrstur á
þetta var bandaríski hjartalæknirinn
Robert Atkins sem gaf út sína frægu bók
„The Atkins Diet Revolution" árið 1972.
Kenningar hans um að taka út kolvetni og
borða mikla fitu hafa síðan verið mistúlk-
aðar á marga vegu en það er vitað að þeir
Sykurflóðið skapaði offítufaraldur
352 LÆKNAblaðið 2013/99