Þjóðlíf - 01.05.1991, Page 30

ERLENT
á milli ríkra og fátækra hefur breikkað. Að
vísu hefur myndast vísir að borgarastétt
en hún vex mjög hægt og hefur lítil sem
engin áhrif á kjör hinna verst settu, in-
díánanna.
Ekki verður hvíta manninum einum
kennt um hrakfarir indíánanna.
Ábyrgð bólivískra stjórnvalda er geysi-
mikil og vegur sennilega einna þyngst.
Þjóðinni var lengstum stjórnað af ger-
spilltum og öfgasinnuðum stjórnmála-
mönnum jafnt til hægri og vinstri sem
skiptust á að þiggja mútur og sökkva land-
inu á kaf í óðaverðbólgu og skuldafen. í
slíku hallæri vega efnahagsleg gæði jafnan
mun þyngra en hin torsóttu verðmæti sem
fólgin eru í menningararfleifð forfeðr-
anna. Bólivía sigldi því hraðbyri inn í nú-
tímann án þess að varast þau víti sem þar
leyndust. Hvíta gullið kom til sögunnar.
Kókaínblöðum sem innfæddir höfðu
hingað til notað í lækningaskyni og til að
seðja sitt sárasta hungur var nú umbreytt í
hvítt duft og selt á erlendum mörkuðum.
Það skilaði sér síðan í bættum kjörum fjöl-
margra bænda. Þeir gátu nú treyst á stöð-
ugar tekjur og sent börn sín í skóla. Mest-
ur gróðinn rann að vísu beint í vasa kóka-
ínbaróna sem stofnuðu sitt eigið ríki í
ríkinu; mútuðu stjórnmálamönnum,
dómurum og lögreglu en alþýðan fékk þó
nóg í sinn hlut.
Og með nýjum tekjulindum og auknum
túrisma risu brátt bankar og hótel í formi
himinhárra skýjakljúfa umlukt klettabelt-
um þéttskipuðum indíánahreysum. Ríki-
dæmi hvíta mannsins blasti við indíánum
Bólivíu enda þótt þeir gætu ekki notið
þeirra og lífskjör þeirra héldust óbreytt.
Kannski varð fátækt og eymd indíánanna
aldrei meiri en einmitt nú þegar þeir höfðu
nýjar áþreifanlegar viðmiðanir fyrir aug-
um sínum. (Sjá mynd).
Indíánarnir hófu nú smákaupmennsku
í stórum stíl og lífsgæðakapphlaup þeirra
hófst fyrir alvöru. Skilaboð nútímans voru
skýr: Indíánar Bólivíu yrðu einfaldlega að
laga sig að nýjum aðstæðum ef þeir ætluðu
að fá að bergja á allsnægtabrunni hvíta
Gömul indíánakona.
söluvarningi annars stórkostlegt útsýni.
Þar er jafnvel sjálf kaþólskan ástunduð í
nafni „dolores“ þegar indíánar biðjast
fyrir í von um gull og græna skóga.
Á leið upp Calvario hæðina má sjá full-
orðna indíána kaupa leikfangabíla,
dúkkuhús og eftirlíkingar af dollurum í
trú um að eignast slík alvörugæði síðar.
Margir ganga jafnvel svo langt að láta
blessa slíkt dót. Kirkjur eru troðfullar af
fólki biðjandi í hljóði: Dolores, dolores,
dolores. Þvílík örvænting, þvílík eymd,
þvílík fátækt.
Og á sólareyjunni „Isla del sol“, sjálfri
paradís á jörðu, stinga örvæntingarfullar
ölmusubeiðnir innfæddra óneitanlega í
stúf við hina stórfenglegu náttúru. Sak-
laus stelpugrey rétta linnulaust út lófa
sína; biðjandi fyrst, heimtandi síðan: Do-
lores! Dolores! Dolores! Eins og ekkert
annað skipti máli. Fátækt indíánanna
virðist aldrei vera eins skerandi og við slík-
ar kringumstæður.
Til allrar hamingju er ekki alls staðar
sama eymdin. Víða annars staðar er að
finna lífsglaða indíána sem bregða ósjald-
an á leik með dans og söng í þjóðlegum dúr
og ylja þreyttum túrista svo sannarlega um
hjartaræturnar. Og alls staðar er hægt að
rekast á verslun með „artesana“, handið-
nað indíána sem byggir á ævafornu hugviti
þeirra.
Já, þrátt fyrir allt þá hefur indíánum
Bólivíu tekist að varðveita hluta af menn-
ingararfleifð forfeðranna; hin ómetanlegu
og varanlegu verðmæti sem ganga mann
fram af manni, dýpka þjóðarvitund þessa
fólks, sameina það í eina sjálfstæða þjóð og
efla reisn þess og dáð.
Þessi verðmæti er ekki síður að finna í
hinum fjölmörgu mállýskum indíána
sem þeim hefur tekist með ótrúlegri seiglu
að halda í þrátt fyrir ágang spænskunnar.
Þá er menningararfi indíána ekki síst
haldið við í trúarbrögðum, venjum og list-
um. Þegar skyggnst er undir yfirborðið
virðast indíánarnir sinna sínum eigin
trúarbrögðum enda þótt þeir stundi ka-
þólska trú á opinberum vettvangi þegar
tilefni er til.
mannsins.
Og það hafa þeir gert. Sú staðreynd
birtist ljóslifandi hverjum þeim sem leið á
til Bólivíu. Þar má hvarvetna sjá indíána
seljandi kvölds og morgna vestrænan
varning eins og rafhlöður, kúlupenna,
vasahnífa, tyggigúmmí og Coca-Cola inn-
an um hnetur og bólivískan handiðnað.
Allt kapp er lagt á að græða sem mest á
túristunum. Kaþólski helgireiturinn á
Calvario hæðinni í Copacabana er skýrt
dæmi um það. Þar byrgja staflar fullir af
Andstæður Bólíviu í hnotskurn; þar sem gamli og nýi heimurinn mætast.
30 ÞJÓÐLÍF