Frjáls verslun - 01.08.2014, Side 29

FRJÁLS VERSLUN 8-9 tbl. 014 29
Eiginleikar
náðarleiðtoga
En hverjir eru eiginleikar
svona leiðtoga? Rannóknir
benda m.a. á eftirfarandi
eiginleika:
Sýn: Náðarleiðtogar eru snill­
ingar í að kynna hugmyndir
sínar og hvert þeir vilja fara og
hverju þeir stefna að. Fylgjend­
ur heillast af þessari sýn, taka
undir af einhug og sameinast
um að fylgja sýn leiðtogans.
Persónutöfrar: Náðarleiðtog­
ar byggja upp áhuga, trú,
tryggð, traust og stolt meðal
fylgjenda og nota til þess
persónutöfra og höfða til
tilfinninga fylgjenda.
Táknræn tjáning: Náðarleið­
togar eru duglegir að halda
upp á sigra og fagna þegar
yfirburðaframmistöðu og ár­
angri er náð. Í þessu sam hengi
auðkenna þeir og tilnefna
gjarnan hetjur og verðlauna
þær með áberandi hætti.
Valddreifing: Náðarleiðtogar
hafa oft mikil völd enda eru
þeir oft í þeirri stöðu að hafa
mikil áhrif. Það er þó vissulega
mismunandi hvernig völd
og áhrif náðarleiðtogar hafa.
Eitt sem virðist þó einkenna
marga svona leiðtoga er að
þeir vilja deila ábyrgð og fela
fólki völd til þess að vinna að
krefjandi verkefnum.
Vitsmunaleg örvun: Náðar­
leiðtogar afla fylgis og tryggja
þátttöku fylgjenda sinna með
því að skapa skilning á vanda­
málum og með því að örva
hugmyndaflug þeirra.
Heilindi: Náðarleiðtogar eru
heiðarlegir og trúverðugir og
hegða sér samkvæmt faglegri
sannfæringu og standa við
skuldbindingar sínar. Þetta
er atriði sem virðist stundum
gleymast í umræðunni því við
sjáum oft leiðtoga sem hafa
gríðarleg áhrif en en starfa
ekki af heilindum.
Hvað með slæma
leiðtoga?
Ef leiðtogar hafa slæm áhrif og/
eða valda skaða þá teljast þeir
ekki vera náðarleiðtogar heldur
er þá um að ræða svokallaða
Pseudo­transformational
leiðtoga sem við gætum þýtt
sem gervi­náðarleiðtoga.
Heilindi skipta nefnilega máli og
eru lykilatriði í náðarleiðtoga­
mennsku og ef leiðtogar eru
ekki siðferðilegir leiðtogar eru
þeir ekki sannir náðarleiðtogar.
Hitler er stundum nefndur til
sögunnar í forystufræðunum.
Hann hafði skýra sýn og mark­
mið auk þess að hafa gríðarleg
áhrif á fylgjendur sína. En
hegð un hans og aðgerðir höfðu
skelfi legar afleiðingar í för með
sér. Þess vegna er hann dæmi
um pseudo­transformational
leiðtoga.
Persónutöfrar
Það má segja að náðarleiðtoga ­
mennska sé samofin þeirri
tegund forystu sem kölluð er
karisma­forysta (e. charisma
leadership), en í henni eru
persónutöfrar leiðtoga í önd­
vegi. Slíkir leiðtogar hegða sér
með einstökum hætti og hafa
það sem margir kalla mikla
útgeislun. Þessir leiðtogar hafa
í raun alveg sérstök og töfrandi
áhrif á fylgjendur sína. Eigin­
leikar slíkra leiðtoga eru m.a.
að búa yfir miklu sjálfsöryggi,
vilja hafa áhrif og vera ráðandi,
jafnframt því að skilja vel eigin
siðferðileg gildi. Svona leiðtogar
ná að heilla með sýn sinni og
hugmyndafræðilegum markmið­
um og virka afar drífandi.
Í þessu samhengi er við hæfi
að rifja upp það sem Dwight D.
Eisenhower sagði eitt sinn:
Forysta er listin að fá einhvern
annan til að gera það sem þú
vilt að sé gert vegna þess að
hann langar að gera það. Í
þessu felst traust af hálfu leið­
toga en líka það að fylgjendur
helga sig stefnu og hugmynda­
fræði leiðtogans. Þeir trúa á
leiðtogann og það sem hann
stendur fyrir, leggja sig fram við
að sýna frumkvæði og í raun
umbreytast.
Hægt er að taka mörg dæmi
um náðarleiðtoga, t.a.m. Martin
Lúther King en skýr sýn hans
á réttlátari tilveru hafði gríðar­
leg áhrif. Hann barðist fyrir
réttindum sem þykja sjálfsögð í
dag en þó eru liðin aðeins 50 ár
síðan hann fékk friðarverðlaun
Nóbels. Martin Lúther King
höfðaði m.a. til réttlætiskenndar
og tilfinninga. Margir upplifðu
mikla persónutöfra hjá honum,
m.a. í þekktustu ræðu hans I
have a dream, sem jafnframt
þykir ein besta ræða sögunnar.
Eru náðarleiðtogar
nauðsynlegir?
Raddir efasemda um svokall­
aða náðarleiðtoga hafa m.a.
bent á að þeir öðlast gjarnan
mikil völd, sem getur verið
vandmeðfarið. Fylgjendur eiga
það til að fylgja í blindni og
leiðtoginn verður eins og
stjarna á stalli, fjarlægur og yfir
aðra hafinn. Margir leiðtogar
í slíkri stöðu hafa brugðist
trausti og farið út af sporinu.
Það eru þó ekki allir sammála
þessu og halda því fram að ef
þessi tegund forystu er iðkuð
samkvæmt bókinni, við réttar
kringumstæður, og ef siðferði­
legi þátturinn er hafður í heiðri
þá getur náðarleiðtogamennska
nýst vel, t.d. ef mikilla breyt­
inga er þörf og þegar þörf er á
miklum drifkrafti.
Dwight D. Eisenhower
sagði eitt sinn: Forysta
er listin að fá einhvern
annan til að gera það
sem þú vilt að sé gert
vegna þess að hann
langar að gera það.
Sigurður Ragnarsson, sviðsstjóri viðskiptafræðisviðs við
Háskólann á Bifröst.