Fréttatíminn - 10.04.2015, Blaðsíða 22

Mér þykir
mjög vænt
um Afríku
og finnst
þetta
skemmtilegt
og gefandi
þegar vel
gengur, en
um leið erfitt
þegar illa
gengur.
Afríka
kallar á ný
Stefán Jón Hafstein hefur síðastliðin þrjú ár starfað sem
sviðsstjóri eftirfylgni og árangurs hjá Þróunarsamvinnu-
stofnun Íslands, en þar áður hafði hann verið í fimm ár
unnið við þróunarstörf í Namibíu og Malaví. Nú er Stefán Jón
á útleið á ný og ætlar að flytja til Úganda í lok mánaðarins
og verður umdæmisstjóri Þróunarsamvinnustofnunar með
aðsetur í Kampala. Eiginkona hans er aftur á móti nýkomin
með vinnu hér á landi og verður eftir. Stefán segir að maður
þurfi að vera góður í lífsleikni til að geta verið í fjarbúð en
sem betur fer sé alltaf gott veður í Úganda.
S tefán Jón Hafstein þakkar fyrir að fjarskiptatækni nú-tímans er betri en þegar hann
byrjaði sitt heimshornaflakk sem
ungur maður. Nú stendur hann á
sextugu og er á leið til Úganda þar
sem hann mun starfa næstu þrjú
árin.
„Þetta eru tvö stór héraðsþróun-
arverkefni sem við vinnum í sam-
starfi við sveitarstjórnir þar í landi.
Þegar ég var í Malaví innleiddi ég
þá aðferð þar að við hættum að sjá
um verkefnin sjálf,“ segir Stefán Jón
Hafstein. „Við gerðum samning við
héraðsstjórn og styðjum innleið-
ingu verkefna með heimamönnum.
Verkefnin snúast um frumþarfirnar
eins og vatn, menntun, hreinlæti og
salernisaðstöðu.“ Stefán Jón segir
ekki fullráðið hve langt úthaldið
verði núna en hann flytur til Úganda
í apríllok. „Það fer svolítið eftir því
hvernig mál þróast,“ segir hann. Um
áramótin stendur til að leggja niður
Þróunarsamvinnustofnun og segir
Stefán Jón ákveðna óvissu fylgja
því. „Verkefnin halda áfram,“ segir
Stefán. „Það er búið að gera samn-
ing um þau, en okkur starfsmönnum
verður boðin vinna hjá nýjum vinnu-
veitanda. Það getur vel verið að þetta
verði ekki mikil breyting en maður
veit lítið eins og er þó ég reikni með
að starfshættir og vinnubrögð inn-
an ráðuneytis séu ólík því sem við
eigum að venjast hjá fagstofnun sem
ekki verður lengur til.“
Yfirstéttin er allsstaðar
Stefán Jón og Guðrún Kristín Sigurðardótt-
ir, eiginkona hans, voru fimm ár í Nami-
bíu og Malaví og segir Stefán hugann reika
ansi oft til Afríku. „Maður væri ekki að gefa
kost á sér í svona starf ef manni líkaði það
ekki,“ segir Stefán. „Mér þykir mjög vænt
um Afríku og finnst þetta skemmtilegt og
gefandi þegar vel gengur, en um leið erfitt
þegar illa gengur.“ 
Hvernig hefur þetta gengið?
„Vonum framar,“ segir Stefán Jón. „Þau
verkefni sem hafa farið í árangursmat að
undanförnu hafa komið mjög vel út. Þetta
eru líka verkefni sem eru hvetjandi því við
vinnum náið með grasrótinni. Ég kynntist
Bandaríkjamanni úti í Malaví sem var að
vinna að því að stöðva útbreiðslu alnæmis
og hann var ein taugahrúga og ætlaði aldrei
að koma aftur því hann sá ekkert koma út úr
starfinu,“ segir Stefán. „Ég er ekki viss um
að ég gæti unnið í þeim geiranum.
Kosturinn við það sem við erum að gera
er að fólk er áhugasamt því áhrifin koma
fram fljótt í nærumhverfinu. Fæðingardeild-
in rís og konur fæða við góðar aðstæður.
Vatnsdælan dælir vatni. Börnin fá náms-
bækur.“
Þegar Stefán kemur út byrjar nýtt sam-
starfsverkefni við Buikwe hérað í Úganda
um að bæta hreinlætis- og salernismál fyr-
ir u.þ.b 70 þúsund manna svæði. „Þetta er
hérað skammt frá höfuðborginni sem við
höfum gert samstarfssamning við,“ segir
Stefán. „Við ætlum að reyna að þekja þessi
stærstu fiskimannaþorp að miklum meiri-
hluta með öruggum vatnsbólum og hrein-
lætisaðstöðu. Það verður góður árangur ef
allt fer að vonum. Við erum til dæmis að tala
um kamra við skóla og varin vatnsból fyrir
almenning, sem eru ekki til staðar nú. Sam-
hliða því förum við að skipuleggja mennta-
átak fyrir grunnskólabörn í þorpunum og
ekki veitir af því menntun er mjög ábóta-
vant.“ 
Bil milli fátækra og ríkra er breitt í Afríku
og segir Stefán Jón það mjög sláandi hvað
það er sjáanlegt. „Það er alltaf yfirstétt alls
staðar,“ segir hann. „Hún hefur það fínt.
Allur þorrinn er afar fátækur. Munurinn
er æpandi,“ bætir hann við. „Kosturinn við
það að vinna með sveitarstjórnunum, eins
og við gerum, er að það er miklu auðveld-
ara að passa upp á spillingu,“ segir Stefán
Jón. „Peningarnir frá Íslandi fara beint inn
á samstarfsreikning og það er bara tekið út
af honum í það sem þarf. Þegar peningarnir
renna inn í ríkishít koma þeir stundum út
um einhverja pípu í mjög smækkaðri mynd,“
segir hann. „Við sjáum í hvað peningarnir
fara. Þetta er fyrirkomulag hjá okkur sem
við erum búin að þróa í nokkur ár og hefur
vakið eftirtekt annarra framlagsríkja.“
Vantar samstöðu
Þróunarsamvinna hefur í áratugi verið mik-
ið í umræðunni á Íslandi og Íslendingum er
umhugað um hjálparstarf á ýmsum sviðum.
Stefán Jón er þó á því að það sé alltaf hægt
að gera betur. Hann segir að niðurskurð-
urinn sem varð í þróunaraðstoð í hruninu
ekki hafa komið til baka. „Við erum allt-
af undir framlögum ríku þjóðanna,“ segir
Stefán Jón. Það var skorið niður hressilega
í hruninu og Alþingi ályktaði síðan að það
ætti að stórauka framlög á ný, svo við höfum
verið að undirbúa okkur undir það, en þau
hafa ekki komið,“ segir hann. „Ef við tökum
ríku þjóðirnar í vestur og norður Evrópu
þá erum við með langminnsta framlagið á
hvern íbúa. Framlagið er um þúsund krónur
á hvern Íslending á mánuði, Danir og Svíar
eru með 5-6000 krónur á mann á meðan
Norðmenn eru að borga tíu þúsund á mann.
Við erum einnig talsvert fyrir neðan meðal-
lag þegar öll OECD ríkin eru tekin saman
svo við erum nærri botninum hvernig sem
á er litið.“ 
Erum við þá ekki að gefa enn meira eftir
með því að loka Þróunarsamvinnustofnun?
„Ekki segja þeir,“ segir Stefán. „En það
er ekki bent á neinn vanda sem á að leysa
með þessari lokun, heldur þvert á móti. Við
höfum fengið gríðarlegt hrós fyrir okkar
starf svo manni finnst jafnvel um of. Ekki
er þetta heldur sparnaðaraðgerð, svo maður
spyr hvers vegna?,“ segir Stefán Jón.
„Það hafa verið gerðar úttektir á verkefn-
um okkar og þau komið mjög vel út og mik-
ið lof sem við höfum fengið fyrir verklagið,
svo það er ekki gott að segja af hverju þetta
er niðurstaðan. Ég er ekki trúlofaður neinu
einu fyrirkomulagi og alltaf til í að ræða um-
bætur, enda hef ég margar hugmyndir þar
um. En af því að ég vinn sjálfur í þeirri deild
spyr ég um skilgreind og mælanleg mark-
mið með þessari breytingu og hvernig sýnt
verður fram á árangurinn. Málaflokkurinn
verður deild innan utanríkisráðuneytisins
og ég er á því að ef sama stofnunin heldur
utan um stefnumótun, framkvæmd og eftir-
lit, sé maður í stjórnsýsluvanda,“ segir Stef-
án Jón. „Æskilegt væri að fá þverpólitíska
samstöðu um skipan þróunarmála og fram-
lög því þetta eru langtímaverkefni og umrót
er vont í svona vinnu. En þetta ákveður Al-
þingi bara þegar þar að kemur.“ 
Fjarbúð fram undan
Stefán Jón segir verkefnið sem fram undan
vera spennandi. „Starfið er mjög hvetjandi
og árangurinn er oft sýnilegur. Ég er athaf-
nasinnaður og líkar vel á vettvangi í nánu
samstarfi við heimamenn. Alltaf þakkað
fyrir hverja nýja áskorun. En það þarf að
fórna einhverju á móti:
„Konan mín verður heima,“ segir Stefán
Jón en eiginkona hans fer ekki með hon-
um til Úganda að sinni. „Hún er hönnuður,
nýkomin með vinnu hér heima og gengur
ekki svo glatt frá henni. Við höfum verið í
fjarbúð áður. Maður þarf að vera góður í
lífsleikni,“ segir hann. „Þetta er ekki ósk-
astaða en þetta er gerlegt, þótt það sé erfitt
að yfirgefa heimili, fjölskyldu, vini, hund
og kött. En við getum skipulagt reglu-
bundnar heimsóknir og fjarskiptatækni
nútímans er mun betri núna en þegar mað-
ur byrjaði heimshornaflakk ungur maður...
Það er þó alltaf gott veður í Úganda,“ segir
Stefán Jón – og glottir út í kófið.
Hannes Friðbjarnarson
hannes@frettatiminn.is
Stefán Jón Hafstein
segir að framlag Ís-
lendinga til þróunar-
mála gæti verið miklu
meira. Hann er á leið
til Úganda þar sem
hann mun starfa
næstu þrjú árin.
LEIKFÖNGIN
FÆRÐU HJÁ
KRUMMA
/krumma.is www.krumma.is
Gylfaflöt 7 112 Reykjavík 587 8700
22 viðtal Helgin 10.-12. apríl 2015