Læknablaðið - 01.04.2015, Síða 9

LÆKNAblaðið 2015/101 193
R I T S T J Ó R N A R G R E I N

Ein tafla á dag
Varnar heilablóðfalli og segareki að lágmarki til jafns við warfarín
Sambærileg blæðingarhætta og í meðferð með warfaríni en
marktækt færri innankúpublæðingar og dauðsföll vegna blæðinga
Að taka lyf einu sinni á dag við hjarta- og æðasjúkdómum
eykur líkur á því að lyfið sé leyst út af sjúklingi
eykur líkur á því að sjúklingur taki lyfið
eykur líkur á því að lyfið sé tekið á réttum tíma
samanborið við lyf sem taka þarf oftar
♦♦
♦♦
♦♦
Heimildir: 1. Samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Xarelto. 2. Patel MR et al. N Engl J Med 2011; 365:883-891.
3. Bae JP et al. Am J Manag Care 2012; 18:139-146. 4. Coleman CI et al. Curr Med Res Opin 2012; 28:669-680.
Fyrsti beini hemillinn á storkuþátt Xa til inntöku
3
2
2
*1
4
4
L.IS.11.2014.0086
Öryggisupplýsingar: Eins og almennt gildir um segavarnarlyf og blóðflöguhemla
verður að nota rivaroxaban með varúð hjá sjúklingum með aukna blæðingarhættu.1
Algengar aukaverkanir ( ≥1/100 til <1/10): Blæðingar: Í tannholdi, margúll, flekkblæðing,
blóðnasir, blóðhósti, blæðing í auga, blæðingar í húð og undirhúð, blæðing eftir aðgerðir, blæðing í meltingarvegi,
blæðing í þvag- og kynfærum. Aðrar: Blóðleysi, verkir í meltingarfærum og kvið, meltingartruflanir, ógleði, harðlífi,
niðurgangur, uppköst, lágur blóðþrýstingur, kláði, útbrot, verkir í útlim, sundl, höfuðverkur, skert nýrnastarfsemi,
hækkun á transamínasa, sótthiti, bjúgur í útlimum, skertur almennur styrkur og orka, marmyndun, rennsli úr sárum.1
Ekki er mælt með notkun Xarelto hjá sjúklingum með gervihjartalokur.1
*sem fyrirbyggjandi meðferð gegn heilablóðfalli og segareki hjá
fullorðnum sjúklingum með gáttatif án lokusjúkdóms og einn eða
fleiri áhættuþætti, svo sem hjartabilun, háþrýsting, aldur ≥ 75 ára,
sykursýki, sögu um heilablóðfall eða skammvinnt blóðþurrðarkast1
Aðgengi að heilbrigðisþjónustu hefur
verið mikið til umfjöllunar í kjölfar lang-
varandi niðurskurðar til heilbrigðismála.
Ekki hafa komið fram nýjar hugmyndir
um hvernig megi bæta þann kerfislæga
vanda sem við búum við sem birtist okk-
ur meðal annars í takmörkuðu aðgengi
að heilsugæsluþjónustu og takmörkuðu
aðgengi að grunnþjónustu út á landi
svo eitthvað sé nefnt. Að ekki sé nú talað
um aðgengi að geðheilbrigðisþjónustu,
þar sem við búum við langa biðlista og
skort á sérhæfðum úrræðum oft á tíðum.
Nauðsynlegt er að beita nýjustu þekkingu
til að fást við þennan vanda og því er
fagnaðarefni að sjá rannsókn hér í blaðinu
á árangri hugrænnar atferlismeðferðar
við svefnleysi þar sem meðferð er veitt á
netinu.
Svefnleysi er bæði algengt heilsufars-
vandamál og kostnaðarsamt,1 eins og svo
mörg heilsufarsvandamál nútímans sem
tengjast lífsstíl og okkar háttum og venj-
um. Sálfræðin hefur verið með ómetanlegt
framlag til meðferðar á slíkum kvillum í
heilbrigðiskerfinu, þar sem sérhæfð þekk-
ing nýtist til að hafa áhrif á og breyta hegð-
un sem er oft forsenda þess að ná heilsu og
bættri líðan.
Sálfræðileg meðferð við svefnleysi er
gott dæmi um hvernig nýta megi sálfræði
til að leysa heilsufarsvanda en hugræn
atferlismeðferð er sálfræðimeðferð sem
beinist að því að breyta hegðun og hugsun
sem viðheldur svefnvanda og er ein árang-
ursríkasta meðferð við svefnleysi sem völ
er á.2 Þessi gagnreynda meðferð hefur verið
stöðluð og krefst einungis 6 tíma meðferða.
Meðferðin hefur reynst jafn árangursrík
og lyfjameðferð við langvarandi svefnleysi
auk þess sem þessi árangur er mun lang-
vinnari en sá árangur sem næst af lyfja-
meðferð. Því er í klínískum leiðbeiningum
erlendis mælst til þess að HAM-svefn-
leysismeðferð sé fyrsta úrræði við þessum
vanda.3 Einnig hafa rannsóknir sýnt að fólk
sem fær HAM-svefnleysismeðferð metur
hana sem betri valkost en lyfjameðferð.4
Það ætti ekki að vefjast fyrir neinum að
hér er góður meðferðarkostur á ferðinni.
Meðferðin tekur skamman tíma, hefur
langvinn áhrif og engar aukaverkanir og
því má spyrja hvers vegna þetta úrræði
sé ekki hluta af hinu almenna heilbrigðis-
kerfi? Þá komum við aftur að aðgengi sjúk-
linga að viðeigandi meðferð og uppbygg-
ingu heilbrigðiskerfisins.
Hér er stórt hagsmunamál allra á ferð-
inni. Aðgengi að heilbrigðisþjónustu fyrir
alla ætti að vera okkar leiðarljós í uppbygg-
ingu heilbrigðiskerfisins. En hvaða ljón eru
í veginum? Það fyrsta sem blasir við er að
hér, eins og víða annars staðar í heiminum,
er aðgengi ekki gott vegna þess að ekki eru
nógu margir sérhæfðir heilbrigðisstarfs-
menn til að sinna þeim sem þurfa á hjálp
að halda. Tvær leiðir hafa verið farnar og
rannsakaðar til að bæta úr þessu: Önnur
er að veita hópmeðferð, þar sem einn
meðferðaraðili getur sinnt mörgum skjól-
stæðingum í einu og hin leiðin er að auka
aðgengi að meðferð með því að veita hana
í gegnum miðil eins og tölvu (e-medicine).4
Hugræn atferlismeðferð í hópum er í
boði hér á landi auk netmeðferðar með
aðkomu sálfræðings sem hentar vel fyrir
HAM-svefnleysismeðferð eins og lýst er
hér í þessu tölublaði Læknablaðsins. Hér er
spennandi þróun á ferð þar sem aðgengi að
meðferð er aukið verulega.
Þróun framtíðar heilbrigðisþjónustu
hvílir á því að við notum tæknina í okkar
þágu og leysum vandamál sem tengjast
aðgengi. Það er ekki gott til þess að vita
að við höfum gagnreyndar meðferðir sem
ekki nýtast fólki. Við það er ekki hægt að
una. Ekki er heldur hægt að una við það
að heilbrigðisþjónusta sem innt er af hendi
sálfræðinga sé utanveltu í kerfinu en eins
og staðan er í dag þurfa landsmenn að
greiða sálfræðiþjónustu að fullu sjálfir. Er
ekki sama hvaðan gott kemur þegar öllu er
á botninn hvolft? Við þurfum á öllu okkar
heilbrigðisstarfsfólki að halda til að stuðla
að velferð þjóðarinnar allrar með aðgengi
fyrir alla.
Heimildir
1. Ozminkowski RJ, Wang S, Walsh JK. The direct and indi-
rect costs of untreated insomnia in adults in the United
States. Sleep 2007; 30 263-73.
2. Morin CM, Bootzin RR, Buysse DJ, Edinger JD, Espie CA,
Lichstein KL. Psychological And Behavioral Treatment
Of Insomnia: Update Of The Recent Evidence 1998-2004.
Sleep 2006; 29: 1398-414.
3. National Institutes of Health State-of-the-Science confe-
rence statement on manifestations and management of
chronic insomnia in adults. NIH Consens Sci Statements
2005; 22: 1-30.
4. Morin CMGaulier B, Barry T, Kowatch RA. Patients'
acceptance of psychological and pharmacological thera-
pies for insomnia. Sleep 1992; 15: 302-5.
5. Ritterband LM, Gonder-Frederick LA, Cox DJ, Clifton
AD, West RW, Borowitz SM. Internet interventions: in
review, in use, and into the future. Prof Psychol Res Pr
2003; 34: 527-34.
ingunn
Hansdóttir
doktor í sálfræði, lektor í
klínískri sálfræði við sál-
fræðideild Háskóla Íslands
ingunnh@hi.is
accessible health care: What is the future?
Ingunn Hansdóttir, PhD, Assistant Professor in Clinical
Psychology Department of Psychology, University of Iceland.
Aðgengi að heilbrigðisþjónustu:
Hver er framtíðin?