Ægir - 01.01.2004, Page 37

37
F J Á R M Á L
Vegna hættu tíðra skyndilokana
sem fylgja ótvírætt mikilli sókn
er talið vera verulegt óhagræði af
að bregða umtalsvert út af núver-
andi aflareglu. Álitið er að fimm
ára þorskur og yngri hafi verið
um þrír fjórðu hlutar afla liðins
árs sem er afar slæm nýting ár-
ganganna. Ljóst er því að nýting
fiskistofna hefir veruleg áhrif á af-
komu útvegs, eignir, skuldir,
gjöld og tekjur og hversu miklið
vinnuafl og fjármunir eru bundn-
ir í greininni.
Á undanförnum árum hafa
skuldir sjávarútvegsins aukist
stöðugt, eða allt frá árinu 1996
og fram til ársins 2001. Á árinu
2002 virðast þó hafa orðið nokkur
umskipti sem benda til þess að
forsvarsmenn fyrirtækjanna telja
það betri kost að greiða niður
skuldir en að auka fjárfestingu í
vélum og tækjum með auknum
lántökum til viðbótar því sem
fæst frá veltufé úr rekstri. Nokk-
ur raunlækkun skulda virðist hafa
hafist fyrr eða árið 2001, sbr.
mynd 1 sem sýnir skuldir sjávar-
útvegs við meginhluta lánakerfis.
Aðrar skuldir greinarinnar eru
taldar hafa hreyfst nokkuð í takti
við skuldir lánakerfisins en grein-
argóðar upplýsingar um þær
liggja ekki fyrir fyrr en seint á
öðru ári eftir rekstrarár. Metnar
eignir greinarinnar hafa aukist
nokkuð undanfarin ár. Virðist
hrein eignastaða sjávarútvegs
sterk. Hefir hún styrkst um fjórt-
án milljarða kóna að raunvirði á
um tveimur árum. Liggur ei fyrir
að hversu miklu leyti hún á rætur
sínar að rekja til aukinna bók-
færðra aflaheimilda. Í kjölfar inn-
byrðis viðskipta með aflaheimild-
ir á milli fyrirtækja hafa þau get-
að styrkt eiginfjárstöðu sína þar
eð aflaheimildir í eigu fyrirtækja
eru eigi bókfærðar í ársreikning-
um fyrr en viðskipti hafa átt sér
stað með þær.
Auknar skuldir á undanförnum
árum hafa haft í för með sér aukna
vaxtabyrði greinarinnar. Líklegt er
þó að hún hafi lækkað á milli ár-
anna 2001 og 2002, sé tekið mið
af meginhluta lánakerfis. Eins og
kemur fram í töflu 3 voru raun-
vextir þeir sem sjávarútvegurinn
bar um 800 milljónum króna
lægri árið 2002 en árið áður. Er-
lendir raunvextir hafa lækkað en
innlendir hækkað þegar miðað er
við innlend kjör allra lána.
Raunvextir verðtryggðra lána
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
140.000
160.000
180.000
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Erl gengistr. Innlend Alls
Tafla 2 - Áætlaðar eignir og skuldir fyrirtækja í sjávarútvegi
árin 1986-2002 í milljörðum króna
Eigið fé
Eignir Skuldir Hreint verðl. Eiginfjár-
Áralls alls eigið fé 2001 hlutfall
1986 42,3 36,8 5,5 15,3 13,0%
1987 68,2 45,8 22,4 50,9 32,8%
1988 85,9 70,6 15,3 29,0 17,8%
1989 103,0 88,0 15,0 23,6 14,6%
1990 102,4 87,1 15,3 22,3 14,9%
1991 112,9 93,9 19,0 25,6 16,8%
1992 110,6 94,4 16,2 21,6 14,6%
1993 116,8 101,8 15,0 19,3 12,8%
1994 116,5 95,6 20,9 26,6 17,9%
1995 122,0 93,6 28,4 35,6 23,3%
1996 156,7 116,1 40,6 49,8 25,9%
1997 167,6 123,5 44,1 53,1 26,3%
1998 191,2 139,7 51,5 60,8 26,9%
1999 222,4 160,3 62,1 70,1 27,9%
2000 242,7 165,2 77,5 83,8 31,9%
2001 279,6 195,5 84,1 84,1 30,1%
2002* 188,0
*Spá
-2,0%
0,0%
2,0%
4,0%
6,0%
8,0%
10,0%
12,0%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Miðaðir við innlend kjör allra lána Meðaltal yfir lánstíma
Mynd 1 - Lán innlánsstofnana, fjárfestingarlánasjóða og lánasjóða ríkis ásamt
endurlánuðu erlendu lánsfé og beinum erlendum lántökum árin 1980 til 2002.
Mynd 2 - Raunvextir lána bankakerfis, fjárfestingarlánasjóða og lánasjóða
ríkis til sjávarútvegs ásamt vöxtum beinna erlendra lántaka og
endurlánaðs erlends lánsfjár árin 1990 til 2002.