Ægir - 01.01.2004, Blaðsíða 38

38
F J Á R M Á L
voru óbreyttir á milli áranna
2001 og 2002 eða 9%. Hafa þeir
ekki verið hærri síðan mælingar
hófust. Raunvextir gengisbund-
inna lána sjávarútvegs eru mun
stöðugari en innlendir vextir og
til mikilla muna lægri en þeir eða
rétt þriðjungur raunvaxta óverð-
tryggðra innlendra lána sem vega
reyndar létt í skuldum sjávarút-
vegsins þegar á heildina er litið,
en stór hluti þeirra eru yfirdrátt-
arlán. Gengisbundnum lánum
fylgir viss gegnisáhætta einkum
fyrir greinar er hafa tekjur sínar
einvörðungu í innlendri mynt, en
áhætta sjávarútvegs er minni en
þeirra nema þegar um er að ræða
að tekjur eru í annarri mynt en
skuldir. Innbyrðis breytingar
gjaldmiðla geta því haft veruleg
áhrif á afkomu greinarinnar,
gengiságóða eða gengistap eftir
því hvort lántökumyntir styrkjast
eða veikjast gagnvart tekjumynt-
um.
Í töflu 4. eru sýndar áætlaðar
skuldir sjávarútvegs um 187
milljarðar króna um mitt ár. Lík-
ur benda til að þær hafi nokkuð
lækkað, einkum vegna lækkandi
erlendra skulda sem verður að
einhverju leyti rakið til hækkandi
raungengis íslensku krónunnar.
Vart verður séð af tölum lánakerf-
is fyrstu sex mánuði ársins að fyr-
irtæki í sjávarútvegi greiði nú
niður skuldir sínar. Talið er að
nokkuð vel takist að ná utan um
erlendar skuldir og innlendar
skuldir innan lánakerfisins, en
mat annarra skulda byggist að
miklu á reynslu eftir uppgjör árs-
reikninga fyrirtækjanna.
Eins og fram kemur í töflu 5
eru vextir reiknaðir út frá mis-
munandi forsendum, ýmist sem
raunvextir miðaðir við myntsam-
setningu, innlendir vextir allra
lána eða áætlaðir raunvextir yfir
lánstíma. Mynd 2 sýnir að veru-
legur munur er á vöxtum milli
ára þegar vextir eru reiknaðir til
innlendra kjara allra lána, en sá
munur jafnast út að nokkru leyti
er miðað er við vexti alls láns-
tíma.
Raunvextir innlendra lána eru
áberandi hærri en raunvextir
gengisbundinna lána og lána inn-
lánsstofnana hærri en lána fjár-
festingarlánsjóða og sérgreindra
lánasjóða ríkis. Nokkur breyting
verður þó á þegar vextir gengis-
bundinna lána eru reiknaðir til
innlendra lána á tímum fallandi
raungengis. Sé litið yfir lánstíma
eru vextir gengisbundinna lána
undantekningarlaust hagstæðari
en raunvextir innlendra lána.
Fjórða aðferðin sem notuð var
við mat raunvaxta sjávarútvegs
var að bera vextina saman við af-
urðaverð. Leynir sér ekki að á
þann mælikvarða sveiflast raun-
vextir verulega. Ef til vill er sú
leið að miða vexti við afurðaverð
Tafla 3 - Raunvextir lána fjárfestingarlánasjóða, bankakerfis og lánasjóða ríkis ásamt vöxtum endurlánaðs erlends lánsfjár og
beinna erlendra lántaka sjávarútvegs í milljónum króna. Miðað er við lántökumyntir
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Gengistryggðir 2.312 2.065 1.787 2.364 2.784 3.241 3.250 3.402 3.837 5.082 5.860 6.465 7.162 6.399
Verðtryggðir 472 1.040 1.195 1.298 1.239 1.032 1.120 1.341 1.613 1.694 1.466 1.780 1.637 1.709
Aðrir innlendir 353 488 636 639 615 568 670 752 788 768 797 948 1.030 921
Alls 3.138 3.593 3.618 4.301 4.637 4.841 5.040 5.495 6.238 7.543 8.123 9.194 9.829 9.029
Hlutfallsskipting
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Gengistryggðir 73,7% 57,5% 49,4% 55,0% 60,0% 66,9% 64,5% 61,9% 61,5% 67,4% 72,1% 70,3% 72,9% 70,9%
Verðtryggðir 15,0% 29,0% 33,0% 30,2% 26,7% 21,3% 22,2% 24,4% 25,9% 22,5% 18,0% 19,4% 16,7% 18,9%
Aðrir innlendir 11,3% 13,6% 17,6% 14,8% 13,3% 11,7% 13,3% 13,7% 12,6% 10,2% 9,8% 10,3% 10,5% 10,2%
Alls 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
Raunvextir %
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Gengistryggðir 5,0% 4,1% 3,7% 4,5% 4,6% 5,1% 5,2% 5,3% 5,3% 5,8% 5,8% 5,5% 5,4% 4,9%
Verðtryggðir 4,5% 7,1% 7,2% 7,8% 8,2% 7,1% 7,1% 7,9% 9,6% 10,3% 8,4% 10,0% 9,9% 11,4%
Aðrir innlendir 11,3% 13,7% 16,2% 14,1% 12,8% 12,1% 13,5% 12,0% 9,9% 9,3% 10,1% 12,0% 11,3% 10,2%
Alls 5,2% 5,2% 5,2% 5,8% 5,8% 5,9% 6,1% 6,2% 6,4% 6,7% 6,4% 6,5% 6,2% 5,9%
80,0
85,0
90,0
95,0
100,0
105,0
110,0
115,0
120,0
125,0
84
;1
84
;3
85
;1
85
;3
86
;1
86
;3
87
;1
87
;3
88
;1
88
;3
89
;1
89
;3
90
;1
90
;3
91
;1
91
;3
92
;1
92
;3
93
;1
93
;3
94
;1
94
;3
95
;1
95
;3
96
;1
96
;3
97
;1
97
;3
98
;1
98
;1
99
;1
99
;3
00
;1
00
;3
01
;1
01
;3
02
;1
02
;3
03
;1
Ársfjórðungur
Mynd 3 - Viðskiptavísitala sjávarafurða árin 1984 til 2002
Vísitala