Ægir - 01.05.2005, Blaðsíða 22

22
K Æ L I N G K O L M U N N A
geymslutönkum. Sitthvað er til
ráða gegn þessu vandamáli, sjó-
kælikerfin hafa til dæmis þann
kost að nota má ferskt vatn sem
tekið er í landi í þau og er því að
einhverju leiti hægt að koma í
veg fyrir þessa saltupptöku, að
minnsta kosti á meðan kælingu
stendur. Hins vegar ná þau ekki
að kæla jafn hratt með fersku
vatni, þar sem að frostmark er
talsvert lægra í söltu vatni en
fersku.
Kostir og gallar
Kælikerfi sem byggja á ís hafa
góða kosti vegna þess hversu
mikil kæliorka eða kæligeta býr í
ísnum. Það verður þó að hafa í
huga að meiri hætta er á því að í
lestum með slíkum kerfum
myndist hitapollar sökum skorts
á hreyfingu vökvans, en þessu
hefur verið mætt með því að
skjóta inn lofti til að hreyfa
vökvann. Þar eru sjókælikerfin
(RSW) á heimavelli, þar er
stöðug hringrásun í gangi á vökv-
anum og jafnari hitastigsdreifing
er í lestinni. Kæligetan er mun
minni í tönkunum hjá RSW-
kerfi, sérstaklega þegar um vatn
en ekki sjó er að ræða. Bæði kerf-
in hafa sem sagt sína kosti og
galla, en hægt er að nýta þessi
kerfi saman í einu kerfi þar sem
kostir hvors eru nýttir að fullu.
Samnorrænt verkefni
Þetta viðfangsefni varð innblástur
að samnorrænu verkefni, styrktu
af NIC, sem fjallaði um leitina að
auknum verðmætum hráefnis
unnu úr kolmunna. Hluti af því
var tenging hitastigs og tíma við
gæði og gerð tölvulíkans í kring-
um þessa tengingu. Auk þess átti
sér stað talsverð athugun á því
hversu mikill munur getur verið
á hitastigi í einni og sömu lest-
inni þrátt fyrir notkun kælikerfa.
Til þess að ná þessari tengingu
var unnið talsvert starf í Noregi
sem gaf af sér vísi af líkani á
stærðfræðilegu formi. Norska
líkanið er byggt á tilraunum sem
gerðar voru á rannsóknastofu og
voru þær þróaðar og framkvæmd-
ar af Dr. Eyjolf Langmyre við
Sildolje- og Sildemelindustriens
Forskningsinstitutt (SSF). Þetta
líkan var svo unnið áfram hjá
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
og Véla- og iðnaðarverkfræðiskor
sem mastersverkefni, með stuðn-
ingi Páls Valdimarssonar, prófess-
ors við Verkfræðideild Háskóla
Íslands. Líkanið, sem þessi sam-
vinna leiddi af sér, byggir einmitt
á pípukerfislíkani sem Páll hefur
þróað. Einnig var miklu magni af
raunverulegum hitagögnum safn-
að við veiðar á kolmunna, frá júlí
2003 fram í ágúst 2004. Fóru
þær mælingar fram um borð í
skipi Síldarvinnslunnar á Nes-
kaupsstað hf, Beiti NK-123, auk
mælinga í skipi Þingeyjar ehf.,
Ásgrími Halldórssyni SF-250,
sem er í eigu SVN og Skinneyjar
Þinganess hf, en SVN var þátt-
takandi í verkefninu. Í báðum til-
vikum var um að ræða lestar
Mynd 4. Mælingar á hitastigi í kolmunnafarmi sem notaður var í
líkanið.
Mynd 5. Myndun TMA samkvæmt líkaninu.
Mynd 6. Myndun ammoníaks samkvæmt spálíkaninu.
Mynd 2. Beitir NK eitt af skipunum sem tóku þátt í verkefninu en bæði RSW- og
vökvaískerfi eru í skipinu.
aegirmai2005-nota 27.5.2005 17:08 Page 22