Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Side 27

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
137
lenzku er því lítill greiði gerður nú til dags, þegar þjóðkunnir og
þjóðdáðir vísindamenn finna upp á því að skýra sögulega viðburði
út frá átökum og þróun þeirra þjóðfélagsafla, sem sterkust eru í
þjóðlífinu á hverjum tíma. Þótt það sé seinlegt verk og misfellusamt
nú á tímum að uppala allan almenning til rökrænnar hugsunar frá
einu fyrirbærinu til annars, þá síast það smám saman inn, einkum
á umbrotatímum og frá ritum, sem meðtekin eru með menningar-
legri nautn. Og ef einhverjum saklausum sveitamanni hugkvæmdist
að yfirfæra rök Nordals til þeirra atburða, sem nú eru að gerast,
þá gæti farið svo, að honuin þætti það ófullnægjandi skýring, að
ekki sé hægt að mynda þingræðislega stjórn, af því að á þingi sitji
nokkrir vondir kommúnistar, en sú skýring mætti eiga heldur greið-
ari braut að brjósti hans, að vandræðin með stjórnarmyndun og
önnur ákveðin úrræði um stjórnmálastörf eigi rætur sínar í sér-
stöku og til þessa óvenjulegu styrkleikahlutfalli milli tveggja sterkra
andstöðustétta, sem berjast um völdin í þjóðfélaginu.
IV
HAUSTBLÓM BORGARALEGRAR MENNINGAR
Nú gæti einhverjum dottið það í hug út frá framanrituðu, að
ég telji Nordal hafa samið þetta rit sem kommúniskan rithöfund
og sagnfræðing og þar með sé árásarliði hans gefinn réttur til á-
róðurs gegn þessu riti löngu áður en það kom fram á sjónarsviðið.
Svartfygli afturhaldsins þarf ekki að gefa neinn rétt í þessu máli,
þann rétt hefur það ætíð átt, það á sinn rétt í því að fjandskapast
við allt það, sem ekki er stimplað svartasta afturhaldi á hvaða
tíma sem er, það er rétturinn til að siga úr túni sínu. Allt, sem það
hefur hatað, hefur heitið kommúnismi á máli þess, en þótt komm-
únisminn sé mikið og voldugt félagsfyrirbæri nú á tímum, þá getur
hann ekki meðtekið nema lítinn hluta þess úthafs hatursins, sem
nú á tímum svellur í brjósti þjónustumanna hins alþjóðlega auð-
valds. Þeim heiðurinn, sem heiðurinn ber. Og heiðurinn af þessari
bók Nordals á hin borgaralega menning, hér kernur hún fram í
þeim glæsileika, sem hún hefur tilkomumestum klæðzt í sagnfræði-
legum efnum hér á Iandi og þótt víðar sé Ieitað. Nútíminn er