Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Side 46

156
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sín heimafyrir sakir mannfæðar og fásinnis. Hið fyrra er okkur
blátt áfram óhj ákvæmilegt til að geta hamlað móti hálfsiðun þeirri
og hneigð til ómennsku, sem jafnan situr eins og óvættur um af-
skekkta smáþjóð í hörðu landi. „Sterk öfl, sem enginn ræður við,
valda því að nokkru leyti, að íslenzkur maður á erfitt með að ná
fullum þroska heimafyrir“, segir prófessor Jón Helgason (Frón).
Með „fullum þroska“ á hann vitaskuld við þá menntun, sem geri
mann hlutgengan á almenna vísu við aðra menntaða menn annars
staðar í heiminum. Hér vantar af eðlilegum ástæðum flest hin full-
komnari uppeldisgögn, sem til eru í stærra ríki, auðugra og fjöl-
breyttara mannfélagi, þótt til sé í landinu skólakerfi í grófustu
dráttum.
Því miður liefur sú orðið raunin, að þótt við höfum verið í sam-
þegnlegum tengslum við Dani um aldaraðir, hafa íslendingar lært
vonum minna af þessari einstæðu siðmenningarþjóð. Yfirleitt hefur
okkur, að bóklærdómi undanskildum, gengið einna bezt að læra af
þeim það sem sízt skyldi, eins og búa til svartar ídýfur og rauða
grauta, en myndarskap í hagnýtum efnum og lífsháttum, sem er
aðal Dana, höfum við álitið okkur ósamboðið að læra af þeim.
Danir eru heimsfrægir verkfræðingar, búmenn, iðnaðarmenn og
yfirleitt stakir myndarmenn til allra starfa, auk þess manna híbýla-
prúðastir og bezt þroskaðir félagslega, bæjum þeirra og byggðum
við brugðið fyrir fagra og hentuga skipan, enda þykir stórþjóðum
heiður að senda unga menn sína til Danmerkur að læra þar verk-
legar listir og siðmenningu. Þótt við Islendingar höfum hinsvegar
haft danskan myndarskap fyrir augum öldum saman, hefur það ekki
flökrað að okkur fyrr en á allraseinustu árum, og þó aðeins lítillega,
að breyta um ýmsar aðferðir í lífsháttum og atvinnuvegum frá því
sem gerðist jafnvel í barbariskum löndum á tíundu öld. íslenzkir
menn gátu lifað árum og áratugum saman í Kaupmannahöfn, sem er
ein siðmenntuðust borg í heimi, án þess að læra jafnvel einföldustu
hætti venjulegra siðmenntaðra manna, auk heldur rneir. Við gátum
að vísu gleypt í okkur allskonar bóklegan fróðleik í Danmörku, en
álitum Dani að öðru leyti nokkurskonar fjandsamlega yfirstétt, sem
okkur væri ósómi að apa en heiður að fyrirlíta.
Vel má vera, að okkur væri í framtíðinni hollara að semja við