Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Side 92

202
TIMARIT MALS OG MENNINGAR
ójiarfar, þegar um það er að ræða að skilgreina kvantítetslögmálið.
í „Encyclopædia Britannica“ er sú skilgreining, að orðið kvantítets-
lögmál feli í sér tvær skyldar, en ósamhljóða staðhæfingar varðandi
orsakir að breytingum á verðgildi peninga, Jrað er að segja, breyt-
ingum á vöruverði, og hljóði víðtækari staðhæfingin svo, að breyt-
ingar á verðlaginu séu háðar breytingum á peningamagninu, að
óbreyttum öðrum Jieim atriðum, er til greina koma, en hin þrengri
hljóði þannig, að verðlagsbreytingar séu í réttu hlutfalli við breyt-
ingar á peningamagninu, að óbreyttum öðrum þeim atriðum, er til
greina koma.
Athugum nú síðar nefndu staðhæfinguna. Orðalagið er hér mjög
varkárlegt og að sama skapi óákveðið, því að „önnur þau atriði,
er til greina koma“, eru mörg og margvísleg. Þar dugir að sjálf-
sögðu ekki að einblína á tvö atriði eins og vörumagn og um-
ferðarhraða peninga. Til greina kom ekki síður atriði eins og
framboð og eftirspurn, bætt. framleiðslutækni og fleiri slík. Þess ber
enn fremur að gæta, að þessi atriði eru hvert öðru háð með ýmsum
hætti, svo að lítil von virðist til, að fundin verði stærðfræðiregla,
er innifeli þau öll saman og endurspegli Jjó veruleikann á réttan
hátt. En sé kvantítetslögmálið svo hóflega orðað, að vöruverð breyt-
ist í réttu hlutfalli við breytingar á heildarupphæð gjaldeyris í þjóð-
félaginu, að óbreyttum þessum atriðum, }>á er ekki ólíklegt, að það
geti verið sannleikanum samkvæmt í borgaralegu ]jj óðfélagi, ef um
frjálsa samkeppni er að ræða. Þetta var Jjað, sem ég átti við, er ég
sagði í grein minni, að kvantítetslögmálið mætti að vísu koma að
gagni til skýringar á verðhækkun og verðlækkun á vörumarkaði
auðvaldsríkja á venjulegum tímum. Ég sagði enn fremur, að undir
eins og eitthvað bæri út af, félli það jafnvel úr þessu takmarkaða
gildi, en þar hafði ég í huga „utanaðkomnar“ orsakir verðbreyt-
inga, — orsakir, sem teldust ekki til eiginlegra markaðsaðstæðna,
svo sem þá er auðhringar eða stjórnarvöld ákveða verðlagið að
eigin geðþótta. Verðbólgan í lok hinnar fyrri heimsstyrjaldar, við-
skiptakreppurnar milli styrjaldanna og ýmis önnur atriði munu
líka hafa sannfært flesta hinna merkari hagfræðinga um það, að
jafnvel í þessu óákveðna formi sé kvantítetslögmálið of ákveðið til
að geta verið í gildi á tímum einokunarauðvaldsins. Til þess að