Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Síða 49

Parísarkommúnan
málstað Parísarkommúnunnar úr ræðustól ríkisþingsins af djörfung og
ástríðu. Og það kom í hlut Karls Marx að skrifa um Parísarkommúnuna
erfimæli, sem eru í röð klassískra pólitískra bókmennta. Upphaflega hafði
Marx varað verkamenn Parísar við því að hefja uppreisn við þær aðstæður,
er þá ríktu í Frakklandi. En hann studdi kommúnuna af öllum mætti á þeirri
stundu, er hún var orðin veruleiki og varði málstað hennar erlendis hvar
sem hann mátti því við koma. En hann skrifaði ekki um hana af einskærri
meðaumkun. Honum var ekki síður í mun að draga lærdóma af sögulegri
reynslu Parísarkommúnunnar. Hann taldi hana hafa fært sönnur á það, að
verkalýður nútímans gæti ekki tekið ríkisvald horgarastéttarinnar í sínar
hendur óbreytt, svo til eins og það kæmi fyrir af skepnunni, heldur yrði
hann að skapa nýtt ríkisvald á rústum þess. Og því væri kommúnan fyrirbæri,
sem hringdi inn nýja öld í heimssögulegri merkingu, fyrsti vísirinn að verka-
mannaríki því, sem taka mundi við af borgaralegu þjóðfélagi. Svo mikils
mat Marx þessa fálmandi og hikandi tilraun Parísarverkamanna til að stofna
nýtt samfélag.
Parísarkommúnan hefur að sjálfsögðu jafnan átt mikinn sess í hugmynda-
heimi og tilfinningalífi franskra verkamanna, kommúnumennirnir eru margir
forfeður verkalýðskynslóðar nútímans. En þó hefur enginn verkalýðsforingi
20. aldar talið sér skylt að rannsaka og meta reynslu Parísarkommúnunnar
með líkum hætti og Lenín. Hún varð honum óþrjótandi náma til rannsóknar
og fróðleiks, er hann velti fyrir sér viðfangsefnum rússnesku byltingarinnar,
og þegar verkamannaráðin risu upp í Rússlandi 1917, þóttist hann viss um,
að Parísarkommúnan væri að eðli sögulegur forveri hinnar rússnesku ráð-
stjómar.
í hugarheimi frönsku borgarastéttarinnar var Parísarkommúnan hrvllileg
martröð, tilviljunarkennt fyrirbæri, sem nú væri úr sögunni fyrir fullt og allt.
Karl Marx sagði að minningin um Parísarkommúnuna væri geymd í hinu
mikla hjarta öreigalýðsins. Og hún varð ekki aðeins geymd minning heldur
lifandi hvatning til dáða í byltingum 20. aldar.
39