Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Blaðsíða 88

Tímarit Máls og menningar
styrkzt að sama skapi. Þetta kemur hvað
skýrast fram í þessari síðustu bók. Er líkt
og geigur skáldsins aukist við allt það, sem
ægir einstaklingum og þjóðerni utan að,
jafnframt því að fornum dyggðum, nægju-
semi, tryggð, von og trú hefur verið fórnað
fyrir stundarhag, sérkennin æ meira þurrk-
uð út. Til sönnunar þessu skal tekið upp
eitt af kvæðunum, Dyret:
Inn over landet várt et seg eit dyr
med jeit og glansande buk,
bode velkommen av alle som skyr
nfíysemd, og opnar eit sluk.
Allstad skal dyret ha rett til & já
beitemark her i várt land.
At det vil l0ne seg, skal vi já sjá
som ennu stár vakt og held stand.
Men vi har lœrt jpr og kan ikkje tru
at dyret, sá jramandt det er,
kan verta til signing om fast det fár bu
og jorma om heimen vár her.
Vi trur det vil gjere várt land til ei mark
som ingen av oss kjennest ved:
en underleg angande ingenmanns park
med jamklipte hekker og tre.
Kvæðið er svo auðskilið hverjum íslend-
ingi, að engin er þörf á útskýringum né
þýðingu. Þegar ég las það, hnykkti mér
við, virtist sem hvert orð þess væri til vor
talað, bræðraþjóðarinnar liér yzt við ál:
Hernám, iðnvæðing að stórþjóða sið, hvað
sem það kostar, takmarkalítill innflutning-
ur erlends fjármagns, öllu skal fórnað, ein-
stakri náttúrufegurð, heilnæma loftinu,
hreinu lækjunum, sál og samvizku fyrir fé
og þægindi. Tungu og þjóðerni er ógnað.
Allt landið á að verða einskis manns garð-
ur með jafnklipptum trjám. Ég held því,
að þetta kvæði Orglands eigi sízt minna
erindi til vor Islendinga en frændþjóðar-
innar norsku, sem það er ort um.
Svipað má reyndar segja um ýmis önnur
kvæði bókarinnar, þó að eigi séu þau eins
ljóst orðuð, en bera samt biæ af geig, fela
í sér aðvörun gegn hættu, eru nokkurs kon-
ar blika eða óveðursský á hugarhimni
skáldsins, hvort sem hann yrkir um púka-
mynd á Notre Dame kirkjunni í París;
Leibnitz, heimspeking bjartsýninnar, sem
á að hafa yfirgefið heiminn, án þess að
eiga neinn óvin, eins konar andstæðu á-
steytingarsteina nútímans; Jan Palach,
stúdentinn, sem kveikti í sér á torginu í
Prag, en óskaði þess ekki, að aðrir fetuðu
í fótspor sín — eða eitthvað annað. Allt
eru þetta órímuð kvæði, nýtízkuleg atóm-
ljóð, sem svo eru nefnd.
Eigi ósvipuðu máli gegnir um sum tæki-
færiskvæði Orglands eins og t. d. minning-
arljóðið Etter eit barn, er mér þykir meðal
þeirra fegurstu í bókinni, þrungið söknuði,
iðrun og sársauka, órímað og svo látlaust
sem orðið getur. Ég fæ ekki stillt mig um
að taka hér upp þetta eftirmæli, enda getur
það átt erindi til allra:
Her sette du teikna dine
dei smá vonfulle teikna dine
som du strevde med
og kom med
og skulle syna
kor flink du var —
teikna
som vi nok oftast
hadde jor lite tid
til á interessera oss for
medan du var
mellom oss.
Död vár er annað minningarkvæði í sama
dúr, eða öllu heldur moll, þar sem dánum
vini er líkt við tré, hnipið, aflaufgað og
hreiðurlaust í dauðanum, ef til vill enn þá
betri skáldskapur en hitt, og þó ögn tor-
skildara, að minnsta kosti þeim sem óæfðir
eru í að lesa landsmálið.
Oft finnast mér þó bezt hefðbundin sögu-
78