Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Síða 25

Mannleg markmid — handa hverjum
upp og ákcerir pjóðfe'lagið fyrir að hafa ekki fengið tœkifœri til að lœra að lesa og
skrifa. Við skiljum petta fólk, okkur finnstpað hafa verið órétti heitt. Kannski knýja
slíkar fregnir okkur til að hugsa um pað hvers virði pessi sjálfsögðu lífsgæði eru okkur.
Hve miklu fátœkara vceri líftð ef allar bókmenntir vceru okkur lokaður heimur, ef við
fengjum aldrei að njóta ritaðs máls, kennslu, menntunar . . .
Einmitt þannig er hlutskipti meira en 800 milljóna manna í þriðja heiminum.
Miklu fleiri en nemur samanlögðum íbúafjölda Evrópu og Bandaríkjanna
munu aldrei eiga þess kost að sjá svo mikið sem brot af þeim raunveruleika sem
okkur hinum finnst meðal frumskilyrða mannsæmandi lífs. En þeir sem við
óréttlætið búa eiga ekki heima í Evrópu eða Bandaríkjunum. Þess vegna geta
þeir ekki höfðað mál gegn neinum.
Milljónirnar sem svelta þarfnast ekki tára. Þær þarfnast réttlætis. Þær hafa rétt
til að krefjast þess að við förum að gera áætlanir út frá nýrri viðmiðun, nýrri
heildarsýn á heiminn og mannkynið. Nú ber breytni okkar þess ekki vitni að við
höfum neina hugmynd um tilvist þriðja heimsins. Ef við viljum telja okkur til
mannkyns verðum við að minnsta kosti að stuðla að þróun sem gefur réttlætinu
svigrúm.
En hvað er réttlæti? Ég hef hitt fólk sem heldur því fram að núverandi
dreifmg lífsgæðanna sé réttlát: Þeir sem mest hafi lagt af mörkum hafi upp-
skorið mest. Gnægtir okkar og skortur hinna stafi af því að við höfum verið
útsjónarsamari og duglegri öldum saman.
Líklega er þessi afsökun ein sú algengasta og lífseigasta sem fundin hefur
verið upp í því skyni að losa okkur undan þeirri sögulegu og mannlegu ábyrgð
sem á okkur hvílir. Eg tel að þetta sjónarmið sé runnið svo djúpt inn í vitund
fólks að það verði að rífa það upp með rótum, eigi okkur nokkurn tíma að
auðnast að innræta fólki raunsæja heimsmynd. Gervöll rökleiðslan byggist á
vandlega innrættum lygum. Sannleikurinn er sá að vanþróuðu ríkin eiga sögu-
legan rétt til síns bróðurlega hluta af ofgnægð okkar. Auðlegð okkar er ekki
sprottin af heiðarlegri eljusemi heldur þjófnaði og valdníðslu gagnvart þeim
þjóðum sem búa nú við sárasta neyð.
Hafpór Guðjðnsson pýddi úr bókinni Fremtiden i váre hender.
15