Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Page 101

Stafur Prosperós
Bruno komst að. Eitt er víst; Ofviðrió er víðs fjarri einfeldnings-hrifningu og
barnalegu stolti þeirra sem fyrstir urðu vitni hinna miklu landafunda. Þær
spurnir sem Ofviðrið vekur, eru heimspekilegar og bitrar.
Siðbótar-leikur sá, sem Prosperó setur á svið, mun standa skemur en fjórar
stundir. En eyjan sjálf er handan við tímann. A henni er bæði vetur og sumar.
Prosperó skipar Aríel ,,að renna skeið á stinnum norðanstormi og .. . í æðum
jarðar þegar hún klæðist klaka-brynju.“ Á eynni er salt og ferskt vatn, hrjóstrugt
land og frjósamt, aldinlundir og fúafen. Þar er krökkt af hnetum, þroskuðum
eplum, og ætisveppum á skógi. Eyjan er byggð öpum, broddgöltum, nöðrum,
leðurblökum og pöddum. Skjóir eiga hér hreiður sín, mávar hreykja sér á
klettum. Hér spretta ber, ýmislegt er af skelfiski; þyrnar rífa í fætur; hundar
heyrast gelta og hanar gala.
Ritskýrendur, sem fjallað hafa um Ofviðrið, sjá á eyju þessari arkadíska nátt-
úru-blíðu. Þeir túlka verkið eflaust samkvæmt vondum leiksýningum, þar sem
eru dansmeyjar og gagnsæ tjöld. Þeir sjá ævintýri og listdans allan tímann. Þá er
fremur takandi mark á þeim sem rata í æðis-raunina á eyju þessari:
Hér býr öll flma-kvöl og kynja-mögn!
ó, komi himncsk vernd og leiði oss brott
úr þessu ógna-landi! (V,l)
Fyrir bragðið er tilgangslaust að leita að eyju Prosperós jafnvel um hvítu svæðin
á gömlum landabréfum, þar sem útlínur þurrlendis verða óglöggar, blámi
hafsins fölnar og annaðhvort birtast kynja-skepnur, eða letrað er: „Ubi leones".
Jafnvel þar er ekki eyland þetta að finna. Eyja Prosperós er annaðhvort veröldin,
eða leiksviðið. Á Elsabetaröld var mönnum það eitt og hið sama; leiksviðið var
veröldin, og veröldin var leiksviðið.
Á eyju Prosperós er veraldarsaga Shakespeares leikin, í styttri útgáfu. Hún
fjallar um valdabaráttu, morð, uppreisnir, og ofbeldi. Tveir fyrstu þættir þessa
söguleiks hafa þegar verið leiknir áður en skip Alonsós kemur til. Nú vill
Prosperó hraða gangi mála. Tvisvar enn verður sama sagan endurtekin; sem
harmleikur, og sem skrípaleikur; og þá mun sýningu lokið. Eyja Prösperós á
ekkert sammerkt við sælueyjar renisans-draumlanda. Það er fremur að hún
minni á eyjarnar í heimi síðgotneskunnar, svo sem þær voru málaðar af einum
hinna mestu sjáenda meðal málara, fyrirrennara barroksins og súrrealismans, Hiero-
nymusi Bosch hinum geggjaða. Þær rísa úr gráum sævi. Þær eru brúnar eða
gular. Þær verða keilulaga, minna á eldfjöll með flötum tindi. Á þessum fjöllum
úir og grúir af smáum mannverum sem eru á þönum eins og maurar. Myndirnar
91