Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Page 106

Tímarit Máls og menningar
alveg jafn-óskynsamleg og lög og venjur. Hún gerir gys að tilfinningum, allri
skipan, ákvörðun sem tekin er af ráðnum hug.
Berjasafa er dreypt í augun á ástföngnum pilti. Hann vaknar, vill ekki sjá
stúlkuna sem sefur við hliðina á honum; hann hleypur eftir annarri, og gleymir
þeirri sem hann hefur elskað. Ogn af berjasafa í viðbót, og aftur gleymir hann
öllu, jafnvel þeirri staðreynd, að hann hefur svikið stúlkuna sína. Því hann sveik
hana um nóttina. Nótt og dagur lúta sínum lögum hvort.
Títanía er finleg, blíð, ljóðræn. Hún vaknar um miðja nótt og sér aula með
asnahaus. Þá sömu nótt vill hún öllu fyrir hann fórna. Hana hefur dreymt um
elskhuga af einmitt þessu tagi; hún vildi bara aldrei við það kannast. Að morgni
vill hún gleyma því svo fljótt sem verða má. Títanía að faðma skrímsl með
asnahaus er í námunda við rosalegar sýnir Bosch. En um leið er þar nokkuð af
skrípilegum ruddaskap súrrealistanna. I þessum draummyndum á sumarnóttu,
sem allsgáður dagurinn eyðir, er nýstárlegur forsmekkur af djúpsálarfræði og
könnun hins ómeðvitaða. Þessi vitfirring endist júnínóttina alla. Þá rennur
dagur. Allir vakna og halda að þá hafi dreymt skelfilega furðu-drauma. Þau vilja
ekki muna hvað þau dreymdi. Þau blygðast sín vegna næturinnar. Hin mikla
skyggni Shakespeares á vitfirringu ástarinnar gerir hann í senn að renisansmanni
og mjög nútízkum rithöfundi. Þarer lifandi kominn sá sanni nútíma-höfundur,
sem Shakespeare er: beiskur en afar mannlegur.
A eyju Prosperós ráða lög raunheimsins að enn meira leyti en í Ardenskógi.
Ekki hefur Gonsaló fyrr lokið sögu sinni og lagzt til svefns við hlið konungs en
þeir Antóníó og Sebastían standa yfir honum með nakin sverð í höndum. Og nú
hefst sýning, jafn-grimmileg og veröldin sjálf, sú sama veröld og Hamlet hafði
fyrir augum:
.. . heimsins hnútasvipu og spott,
rangindi htottans, hrokagikksins móðgun,
svivirtrar ástar ekka, hindruð lög,
embættis-dramb, og sérhvert smánarspark
sem fálátt mannval fær af lítilmennum . . . (Ham/et, III,1)
Aríel hefur framkvæmt skipun Prosperós. Fjandmenn hans hafa leikið sama leik
og fyrir tólf árum. Leik, ekki verknað. Frá fyrstu til síðustu sýnu voru þeir
einungis fáeinir skipbrotsmenn á eyðieyju. Þannig settir gátu þeir aðeins
endurtekið haturs-tilburði. Þeir tilburðir voru vitfirringin sjálf, og þetta er
kjarni þeirrar reynslu, sem Prosperó leiðir leikara sina í gegnum. Þeir hafa farið
leiðina alla til þess Vítis sem brennur þeim sjálfum í sál. Þeir hafa að lokum séð
96