Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Síða 40

Tímarit Máls og menningar
annars flokks, fátæklegir og úreltir. Það er því ekki að undra hve margir Samar
eru farnir að líta eigin arfleið þessum augum og eru þess vegna efablandnir eða
andsnúnir kröfum Samahreyfingarinnar um að réttindi séu viðurkennd og
samískum menningararfi sýndur sómi.
Forsendur þess að Samar telja sig sérstaka þjóð og krefjast viðurkenningar
sem slíkir felast í því að þeir eiga sér sameiginlega sögu, mál og menningu og
mynda þannig hóp sem sker sig úr samfélögunum í kring, jafnvel þótt margt
skilji þá að innbyrðis, núverandi efnahagsaðstæður, menning og ólíkar mál-
lýskur. Nú, eftir pólitíska kúgun margra alda og þá mismiklu aðlögun að
norskum lífsháttum sem af henni hefur leitt, getur að vísu verið erfitt að draga
mörk milli Sama og Norðmanna. Hins vegar hefur þróun síðustu ára sýnt að
sífellt fleiri Samar telja nauðsyn á að byggja upp sameiginlegan þjóðargrundvöll
þótt örðugt reynist að virkja þessa samkennd til algerrar pólitískrar samstöðu.
Samar hafa sem sagt varðveitt menningarsérkenni sín öll þau þúsund ár sem
þeir hafa verið í nábýli við Norðmenn án þess að hafa nokkru sinni notið
viðurkenningar og jafnréttis innan norsks þjóðfélags. Staða þeirra er þannig
svipuð stöðu hverrar annarrar nýlenduþjóðar, annarra frumbyggja með eigin
menningu og upphaflegan átthagarétt til landsvæða sem ríki innrásarþjóðar
ræður nú yfir.
Við fáum mörg dæmi um skilningsskort Norðmanna á minnihlutastöðu
Sama þegar settar hafa verið fram í fjölmiðlum kröfur Sama að vera viður-
kenndir sem sérstök þjóð. Þá er yfirleitt af norskri hálfu bent á allt sem ríkið hafi
gert og geri fyrir Sama: Fé sé veitt til menningarstarfsemi þeirra, til kennslu
turigumálsins, hreindýraeigendur fái bætur fyrir skerðingu á landi, hreindýra-
rækt fái stuðning til jafns við aðrar búgreinar o. s. frv. í stuttu máli, það sé
ekkert misrétti, Samar hafi jafnan rétt og aðrir Norðmenn.
En þetta snertir ekki meginatriði málsins, sem er réttur Sama til að ráða sjálfir
yfir' menningararfi sínum og framtíð sem sérstök þjóð. Þessi sjálfsákvörðunar-
réttur hefði sem sagt í för með sér grundvallarbreytingu í norskum stjórnar-
háttum. í honum fælist líka rökrétt framhald þeirra skuldbindinga sem Norð-
menn hafa tekið á sig með þeim alþjóðlegu samningum og yfirlýsingum sem við
höfum lýst stuðningi okkar við.
26