Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Blaðsíða 42

Tímarit Máls og menningar
lagt undir mannvirki hefur það umtalsverða röskun í för með sér. Yfirvöldin
hafa aðeins metið skaðabætur fyrir jarðrask og upptöku lands á sjálfu virkj-
unarsvæðinu, en þess í stað ber að skoða svæðið sem heild, þá byggð 300 manna
og hjarðir 25.000 hreindýra sem eiga afkomu sína hvert undir öðru. Röskun af
þessu tagi mætti einna helst líkja við það að tekinn væri einn stafur úr tunnu og
síðan væri búist við að tunnan yrði jafngóð eftir sem áður.
Ef þetta land verður lagt undir virkjun verður að nytja enn frekar önnur
svæði sem þegar eru fullnýtt. Það er bæði mjög kostnaðarsamt og eykur hættu á
ofbeit. Fyrri mannvirkjagerð hefur þrengt svo að hjörðunum að engin ný
beitarsvæði eru eftir til að grípa til. Þá er komið að mörkum þess að landið sé
nytjanlegt til hreindýraræktar. Einhverjir, a. m. k. minni hreindýraeigendur,
munu ekki hafa nægilegt svigrúm fyrir hjarðir sínar og verða því að hætta
búskap eða flytja til annarra staða þar sem landþrengsli eru engu minni.
Þessi röskun á hreindýraræktinni mun vafalaust hafa alvarleg menningaráhrif
í för með sér. Um leið og kreppt er að henni er grafið undan efnahagslegum og
menningarlegum forsendum þess þjóðfélags sem Samar hafa byggt og þróað
með sér.
Þannig er hreindýrarækt ekki aðeins efnahagslegur grundvöllur undir tilveru
Sama heldur einnig þeirri sjálfsímynd, þeirri menningarlegu heild sem allir
Samar eru hluti af, hvort sem þeir eltast við hreindýr á hásléttunum nyrðra eða
búa í Osló.
Eins og allar aðrar þjóðir eiga Samar sína sögu og menningarhefð sem þeir
búa allir að. Þess vegna líta flestir Samar svo á að árás á hreindýraræktina sé árás
á menningu Sama sem þeir hafi lögmætan rétt til að rísa gegn. Þess vegna meta
þeir ekki Alta-Kautokeino-virkjunina í kílóvattstundum eða fermetrum af
beitilandi heldur sem árás á menningarlega tilveru Samaþjóðarinnar og brot
gegn sjálfsvirðingu þeirra. Virkjunin er því enn einn vitnisburður þess að réttur
Sama til að stjórna atvinnuvegum sínum og menningu hefur enn ekki verið
virtur.
Þ. H. þýddi.
28