Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Blaðsíða 130

Tímarit Máls og menningar
hans gerir þvi meira en rekja þröngt og
afmarkað svið, það gefur innsýn í flesc það
sem máli hefur skipt í sögu ljóðagerðar
hérlendis á öldinni. Ýmislegt er þá
náttúrlega sagt sem fáum þarf að koma á
óvart, en þó verður jafnan uppi nýr flötur
á málinu þegar menn rekja sig einkum
eftir einum þrasði. Það er t. d. athyglisvert
að fá það staðfest að róttæk raunsæisstefna
á fjórða áratugnum orkaði síður en svo
hvetjandi á tilraunir i ljóðagerðinni — þó
svo Eysteinn virðist reyndar telja mestu
furðu að nýjungagirni manna skyldi yfir-
leitt lifa þann tima af (sjá bls. 62)! Miklu
nýstárlegra þykir mér endurmat á framlagi
Magnúsar Asgeirssonar til módernisma.
Það hefur eiginlega legið i loftinu að
vegna þess að Magnús varð fyrstur til að
kynna mörg erlend samtímaskáld hér-
lendis hafi hann hlotið að vera einn
brautryðjendanna. An þess að gera litið úr
þessu starfi bendir Eysteinn á að Magnús
gerbreytti oftlega formgerð þeirra ljóða
sem hann þýddi, og dæmið um Malbik
Lundkvists er afskaplega sterkt. Þar hefur
Magnús snúið dæmigerðu módernísku
ljóði í hefðbundið kvæði. Hins vegar
bendir Eysteinn, lika réttilega, á að
Magnús var jafnan nokkuð tvibentur i
afstöðu sinni til módernismans og i
þýðingarbrotinu úr Eyðilandinu (The
Waste Land — Landauðnaland kallaði
Stefán G. það) eftir Eliot kveður við allt
annan tón.
Þegar kemur að deilunum um nútíma-
list og ljóðagerð á fimmta og sjötta ára-
tugnum hefur Eysteinn unnið harla gott
starf að safna saman svo mörgum merkum
tilvitnunum sem þarna er að finna. Vafa-
laust mun einhverjum enn þykja sárt að
minnt sé á að kenningar Jónasar Jónssonar
um myndlist (og reyndar aðrar listgrein-
ar) áttu sér býsna nákvæma hliðstæðu í
Þýskalandi hjá Hitli bónda, og enn er
langt í land að maður geti gert sér al-
mennilega grein fyrir hlutverki þess
undarlega manns í þjóðarsögunni á þessari
öld. En i þessu sambandi er alveg ljóst
hvar við höfum formann Menntamálaráðs
á þeim tíma. — Reyndar er umræðan sú
séð úr fjarska sumpart grátbrosleg, eins og
Eysteinn víkur líka að, því þarna töluðust
menn ekki við heldur hjá. Gott mark um
það er notkun orðsins form. Með þvi áttu
a. m.k. sumir talsmenn módernismans við
það sem nú er kallað formgerð (strúktúr)
og tekur til fjölmargra þátta ljóðsins í
senn. En talsmenn hefðarinnar virðast
hins vegar einkum og sér í lagi hafa verið
að tala um bragreglur þegar þeir brugðu i
munn sér þessu orði. Þar með varð um-
ræðan marklaus, hver talaði fram hjá öðr-
um. Eysteinn hikar að vísu mjög við að
fullyrða nokkuð, en þó segir hann:
„Vandlætararnir virðast alls ekki hafa gert
sér grein fyrir þeim breytingum sem
gagngerðastar voru, eða þá að þeir skildu
þær ekki.“ (bls. 288). Þeim sem þetta ritar
finnst einhvern veginn síðari kosturinn sé
sá eini rétti: menn skildu alls ekki hvað
var að gerast. Þetta sannast kannski best af
því að hugsa til að almennt mun vera litið
svo á að Þorpið sé atómljóð af því það er
óstuðlað og hreint ekki rímað. Eysteinn
sýnir hins vegar réttilega fram á að þar er
hreint ekki ort með módernískum hætti.
A hliðstæðan hátt var Steini Steinarr gjarna
brigslað um að kunna ekki bragreglur —
þó svo langflest ljóða hans væru ort með
keipréttum ljóðstöfum, jafnvel rímuð!
116