Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Síða 114

Tímarit Má/s og menningar
fólk nema það hafi meðal starfsgetu. Þetta hefur m. a. í för með sér að fólki með
skerta starfsgetu er kastað út úr framleiðslunni — öryrkjum, gamalmennum,
drykkjufólki, dópistum og öðrum þeim sem ekki standa undir meðalkröfum.
Vinnuaflið verður að sjá um sig sjálft utan vinnutíma, gera sjálft sig hæft til
að mæta næsta vinnudag og enn fremur að framleiða nýjar kynslóðir vinnuafls.
I rás kapitalismans verður fjölskyldan æ vanmegnugri til þess arna (en hér er því
miður ekki tóm til að gera nánari grein fyrir hnignun fjölskyldunnar), og
auknar kröfur um „stöðlun“ vinnuafls koma m. a. fram í þvi að skólar leggja
vaxandi rækt við þá sem ekki standast meðalkröfur.
Menn kynnu að draga þá ályktun af því sem hér hefur verið sagt að menntun
vinnuafls sé að minu mati sjálfvirk afleiðing af þörfum auðmagns; vinnuaflið sé
mótað eins og óvirkt hráefni í framleiðslunni. Svo er hins vegar ekki. Vinnuaflið
er ekki aðeins þolandi auðskipulagsins, heldur líka gerandi. Það er m. a. gerandi
í þeim skilningi að það rís til andófs gegn kúgun auðmagnsins, og viðbrögð
auðmagns og ríkis við slíku andófi er veigamikill liður í hæfingu vinnuaflsins.
Mikilvægt er að skoða tengsl launavinnu og auðmagns ekki einungis sem
arðrán auðmagnsins á afrakstri launavinnunnar. Þessi tengsl eru um leið kúgun
auðmagns á launþegum. I framleiðslunni er sú kúgun öðrum þræði bein, þ. e.
fyrirskipanir o. þ. h., en jafnframt gerist hún óbeint í gegnum vélarnar. Afurðir
launavinnunnar, framleiðslutækin, eru mótuð þannig í höndum kapítalistanna
að verkafólk verður einungis framlenging þeirra. Þar sem t. d. smiðurinn notar
hamar sinn og sög sem verkfæri notar auðmagnið, í líki vélasamstæðu verk-
smiðjunnar, verksmiðjufólkið sem verkfæri sín. Vöðvar, taugar og heili verka-
fólksins verða fyrir rányrkju á svipaðan hátt og fiskimiðin, og andóf verkafólks
er óhjákvæmilega vakið. Þetta andóf getur birst í ýmsum myndum, eyðilegging
véla og skemmdarstarfsemi á afurðum framleiðslunnar hefur þekkst frá upphafi
kapítalismans, og sömu sögu er að segja um vinnufælnina. Hreyfiafl auðskipu-
lagsins, auðmagnsupphleðslan, krefst þess hins vegar að gripið sé til gagnráð-
stafana gegn hinu sjálfsprottna andófi verkafólks, ekki síst gegn þeirri hættu að
það þróist upp í félagslega baráttu þar sem verkalýðurinn beitir samtakamætti
sínum ekki einungis gegn magni arðránsins, þ. e. í launabaráttu, heldur berjist
gegn sjálfu arðráninu og þeirri kúgun sem það krefst.
Reynt er að sporna gegn andófi verkafólks á ýmsan hátt, það er barið niður
eins og hægt er, gengið er til móts við kröfur verkafólks innan þeirra marka sem
auðmagnsupphleðslan leyfir o.s. frv. Félagsmótunin gegnir hér ekki minnsta
hlutverkinu. Annars vegar er leitast við að sætta verkafólk við að vinna störf sem
því hrútleiðist og það gert óvirkt i þeim skilningi. Hins vegar er reynt að gera
100