Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Page 117

Umsagnir um bækur
AUMINGJA JENS
Nýjasta skáldsaga Lineyjar Jóhannesdótt-
ur, Aumingja Jens (Mál og menning,
1980), segir frá heimi á hverfanda hveli,
heimi gamalla húsa sem á að rifa, heimi
gamals fólks sem er að deyja, heimi
kvenna sem eru mönnum sinum undir-
gefnar. Allt er á hvörtum i sögunni og
sögumaður horfir æðrulaus á, angurvær
en þó án eftirsjár. Það er eins og hún segi
við lesanda sinn að farið hafi fé betra, þótt
kannski komi ekki cintómt gott i staöinn.
Við stöndum i bókarbyrjun ásamt
sögumanni í villibirtu götuljósa á þoku-
dimmri nótt og virðum fyrir okkur götu i
Reykjavik sem sumpart er gömul, sum-
part ný. Sögumaður beinir athygli okkar
fljótlega að gömlu húsunum þrem neðst i
götunni, þv bvr fólkið sem hún ætlar að
segja okkur frá. Þessa nótt velur hún af þvi
hún er ekki venjuleg nótt heldurgóð nótt
til að byrja sögu. Þar sem við stöndum
álengdar og horfum á gömlu húsin sjáum
við konu koma út úr einu þeirra, Steins-
húsi, hvithærða konu sem þó er ekki
gömul. Sögumaður þekkir þessa konu og
leiðir okkur til hennar og inn i hugskot
hennar. Þetta er saumakonan Rósa Maria
úr gamla húsinu hinum megin við göt-
una, aðalpersóna bókarinnar og sú áhuga-
verðasta, þótt sögumaður afsali sér ekki
réttinum til að fylgja öðrum persónum
við og viö þegar svo ber undir.
Mestur hluti sögunnar gerist þennan
dag sem byrjar svona eldsnemma. Þetta er
langur og erfiður dagur fyrir margar per-
sónur bókarinnar, en þ<Stt ýmislegt gerist
er frásögnin af honum fvrst og fremst hæg
og æsingalaus kynning á fólkinu i gömlu
húsunum, fy'rri ævi þess, ytri kjörum og
innri manni. Einkum kynnumst við Rósu
Mariu, Jens manni hennar og Björgu
dóttur þeirra, Þóru gömiu i Steinshúsi
sem lengi reyndist Rósu Mariu vel og
Kristjáni syni Þóru sem hefurelskað Rósu
Maríu frá þvi hann var drengur. Þegar
þessi dagurer liðinn kemurannar blæryfir
frásögnina, allt fer að gerast hraðar og af
meiri æsingi enda er þá lýst hruni heims
þessa fyrsta dags allt að endalokum. Og
hrunið er eins og skriða sem fer hraðar og
hraðar uns jafnsléttu er náð.
Heimur gamalla húsa og gama/s fólks
Nóttina þokufullu í sögubyrjun er Rósa
Maria að koma frá þvi að hjúkra Þóru
gömlu i Steinshúsi og rifjar upp það sem
hún veit um þá konu. Þóra er fulltrúi
gamla íslands, danahaturs og hugsunar-
háttar lénsveldis. Hún hatar gömlu kaup-
mannsættina sem á þriðja gamla húsið við
götuna, það er kynið sem mergsaug
hennar fólk og fólk Rósu Mariu, fátæka
fólkið i landinu. Jafnframt fyrirlítur Þóra
þá sem vinna sig upp, komast áfram,
viðurkennir ekki millistétt. Hástétt og
lágstétt eru hins vegar náttúruleg fyrir-
103