Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Síða 128

Tímarit Máls og menningar
inu af því sem hún var búin að viða að
sér um það efni til þess að gera bókina
ekki allt of langa og tefja ekki útkomu
hennar (15). Vafalaust var það rétt
ákvörðun. En ég held að bókin hefði
orðið heilsteyptari ef hún hefði verið
einskorðuð við tímabilið eftir lok mið-
alda og fram á fyrstu áratugi 20. aldar,
áður en atvinnubylting þjóðarinnar fór
að hafa gagngerð áhrif á störf kvenna.
Líka hefði mátt sníða af stöku fróðleiks-
mola sem virðast ekki koma vinnu
kvenna meira við en hvað annað, til
dæmis upplýsingar úr annálum um fisk-
reka, fiskleysi, góð fiskiár og laxgengd
(108—109, 182). En ég þykist sjá að
höfundi hafi verið meira í mun að búa til
fróðlega bók og gagnlega en heilsteypta,
og ég skal hiklaust viðurkenna að það er
margfalt betra en ef það hefði verið
öfugt.
Venjulega er auðvelt að finna villur í
ritum höfunda sem seilast til fanga um
öll skeið og mörg verksvið sögunnar.
Enginn getur gert sig að sérfræðingi svo
víða. í bók Önnu virðist mér furðu lítið
um augljósar skyssur af þessu tagi. Oft-
ast notar hún heimildir sínar af fullri
varúð og fræðilegri glöggskyggni á
gildi þeirra. Að vísu kemur fyrir nokkuð
mikil trú á heimildagildi Islendinga-
sagna, um stórlyndi Auðar djúpúðgu að
þiggja ekki veturvist með hálfri skips-
höfn (63), um sundkunnáttu Kjartans
Ólafssonar og Grettis Asmundarsonar
(68) og kannski fleira. Eg er ekki heldur
alveg sannfærður um að höfundur túlki
rétt orð Grágásar um vinnukonu sem fer
úr vist áður en vistarárið er liðið: „virða
skal verk hennar og fúlgur." Anna skilur
þetta sem merki þess að griðkonum hafi
verið ætluð laun (56, 369). En ef við
göngum út frá hinu, að griðkonur hafi
aðeins verið matvinnungar, þá hefur
vinna þeirra kannski verið metin mishátt
eftir árstímum, eins og vinna karla var
örugglega. Þá gat farið svo að kona færi
úr vist áður en hún taldist vera búin að
vinna fyrir framfærslu sinni (fúlgum). Þá
hefur hún skuldað bónda við brottförina
— eða öllu heldur eiginmaður hennar,
því að ákvæðið á við giftar griðkonur
sem eiginmaður tekur úr vist. Loks má
nefna að Anna gefur í skyn að karlmenn
hafi fyrst farið að mjólka kýr þegar
mjaltavélar komu til sögunnar (248).
Þegar ég var að alast upp í sveit um
miðja öldina voru mjaltavélar ekki til
nema á einstaka bæ. En svotil allir bænd-
ur mjólkuðu að staðaldri, og allir strákar
lærðu að mjólka. Það þótti ekki sérstak-
lega skemmtilegur eða karlmannlegur
starfi, en maður lét sig hafa það.
Það var ekki ætlun höfundar að bókin
væri lesin „eins og skáldsaga frá upphafi
til enda, heldur að menn líti fyrst í þá
kafla sem helst vekja áhuga þeirra." (14)
Þó er bókin furðu skemmtileg aflestrar
miðað við það sem heimildasafnrit eru
að jafnaði. Brennandi áhugi höfundar og
frásagnargleði skila sér til lesandans og
lyfta textanum með köflum langt upp
yfir stig heimildasafnsins. Höfundur á
líka til að blanda eigin reynslu inn í
frásögnina. Stundum er það einungis
gert til að hnykkja á: „Elín var góð
matmóðir og matreiðslukona (það er
mér vel kunnugt um).“ (199) Nokkur
fróðleg og skemmtilega sögð efnisatriði
eru líka komin frá Önnu sjálfri: „Þegar
ég var lítil og átti að læra að prjóna, 6 ára
gömul og frámunalega klaufsk, var
brýnt fyrir mér hversu nauðsynlegt það
væri að kunna að prjóna í ellinni ef
maður yrði blindur því algengt væri að
fólk lifði blint í 20—30 ár. Vegna óttans
við blinduna og myrkrið í ellinni tókst
mér loks að læra að prjóna.“ (350)
526