Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Page 83

stööu sem ömmur eöa tengdamæður innan
fjölskyldunnar (Brown, 1982; Kems og
Brown, 1992).
Innan fomleifafræöinnar hvöttu annarrar
kynslóöar femínistar til rannsókna á
hlutverkum kvenna, menningarbundnum
áhrifum á framleiðslu þeirra innan
heimilisins og fjölskyldunnar, samhliða
því sem reynt var að draga fram í
dagsljósið menningarbundnar bre\tingar
almennt (Gero og Conkey, 1991). I þessum
rannsóknum var ýmist litið á konur sem
einsleitan hóp eða að þær gegndu
mikilvægu menningariegu hlutverki, óháð
aldri, stétt og sögulegri eða meimingariegri
stöðu. Litið var á mismunandi lífsferli
konunnar sem aukaatriði við rannsóknir
á hlutverkum hennar, t.d. álirif aldurs við
fæðuöflun og hrevfanleika, eöa miðlun
upplýsinga um hlutverk kvenna á milli
k\Tislóða innan kvenleggs fjölskyldunnar
(Spector, 1983; Brumbach og Jarvenpa.
1997).
Tímamót urðu svo í fræðunum vegna
tveggja nýrra en þó aðskildra áherslna
innan þeirra: þriðja kynslóð femínista leit
dagsins ljós og farið var að leggja áherslu
á líkamann sem rannsóknarefni. Með
þriðju kynslóð femínista breyttust
áherslumar frá rannsóknum á ójöfnuði í
rannsóknir á mismun (Meskell. 1996).
Þeirri skoðun að allar konur (eða allir
menn) deildu með sér eðlislægri reynslu
var hafnað en í stað þess var leitast við að
greina mun á körlum og konum, eða
jafhvel bera saman kvnferði, eþnískan
bakgmnn eða félagslega stöðu karla og
kvenna (Harding, 1991). Þriðja kynslóð
femínista opnaði fyrir nýjar víddir, s.s.
þeldökka femínísmann (e. Black
Feministri) og hinsegin femínismann (e.
Oueer Feminism) (t.d. Amos og Parmar,
1984; Lauretis, 1991), þar sem færð vom
rök fyrir kyngervatengdri rc\ nslu byggöri
á eþnískum og kynferðislegum þáttum.
Báðar þessar nálganir hafa nú verið
notaðar innan fomleifafræðinnar (Franklin,
2001; Dowson, 2000; Schmidt og Voss,
2000). En vegna hins augljósa skorts á
aldursrannsóknum innan fornleifa-
fræðinnar má jafnframt velta fyrir sér
hvort hinn aldurstengdi þáttur samsemdar
sé álitinn vera eingöngu líffræðilegs eðlis
og í ríkari mæli en kvngervi, eþnískur
uppmni eöa kynferði.
Við rannsóknir á ævi manneskjunnar
(e. human life history) er ríkjandi önnur
nálgun sem byggir á þróunarsinnaðri
líffræði (Morbeck, Galloway og Zihlman,
1997). Kennileg nálgun við rannsóknir á
ævi manneskjunnar (e. life-history theory)
kom fram á sjónarsviðið sem andstaða
gegn því sjónarmiöi félagslegra
fræðimanna að „... allar þróunarsinnaðar
skoðanir um mannlega hegðun væm af
sama meiði vegna sameiginlegra
meðfreddra erfðaffæðilegra þátta og doða
gagnvart sögulega mótandi áhrifúm - sér
í lagi þeim sem hafa álirif á mismun vegna
kynþáttar, stéttar og kvngervis...“
(Chrisholm, 1993, bls. 1). Módelið um
ævi manneskjunnar lýsir eingöngu
atburðum í mennsku lífi út frá þróunar-
sinnuðu sjónarhomi, til þess eins að sýna
fram á endursköpun og þroska ffábemsku
til öldmnar. Þessi flokkun manneskjunnar
byggir í raun á samanburði hennar við
prímata eða önnur spendýr, en vekur
samhliða því atliygli á þróun ýmissa þrepa
í lífsferli manneskjunnar. Sem dæmi má
nefna kenninguna um ömmuna (e. the
grandmother hypothesis), en hún felur í
sér langvinnan æviferil konu sem lifað
hefúrtíðahvörfí þeim líffræðilegatilgangi