Fréttatíminn - 11.09.2015, Qupperneq 48

48 heilsutíminn Helgin 11.-13. september 2015
Unnið í samstarfi við Doktor.is.
PISTILL
Teitur
Guðmundsson
læknir
Þ að er ljóst að öll eldumst við, en það er ekki sama hvernig við förum að því. Sumir verða gamlir fyrir aldur fram,
aðrir eru alltaf ungir, burtséð frá hrukkunum
og hrörnuninni sem á sér stað með tímanum.
Þá eru þeir sem eru svo heppnir að halda
heilsu og vera virkir, á meðan hinir slitna og
veikjast. Allt er þetta hluti af lífinu, en það
er líka val hvers og eins upp að vissu marki.
Samspil andlegrar og líkamlegrar vellíðunar
er flestum augljóst og óteljandi atriði sem
geta haft áhrif á hvoru tveggja.
Það er eitthvað fallegt við það sjá fólk njóta
lífsins, sama á hvaða aldri það er. Því fylgir
líka oft öfund og vanlíðan hjá þeim sem ann-
ars vegar ekki tekst það og svo hinum sem
geta það ekki einhverra hluta vegna. Svo eru
það sigurvegararnir sem láta ekki brjóta sig
niður og neita að gefast upp þótt á móti blási.
Heilsan skiptir okkur öll gríðarlegu máli og
okkur hættir til að þykja það sjálfsagt að geta
gengið, borðað, talað, sofið og hugsað skýrt.
Það er ekki fyrr en við missum eitthvað sem
við áttum okkur á því hversu mikilvægt það
var okkur.
Hluti af því að taka stjórn á eigin lífi og
líðan felst í núvitund og æðruleysi auk þess
að láta gott af sér leiða sem oftast. Það þarf
ekki að vera merkilegt, oft er nóg að sýna
áhuga, spyrja spurninga, brosa, taka utan
um náungann og hrósa. Nýta þau tækifæri
sem gefast til að hlæja og varðveita barnið í
sjálfum sér. Þessi einföldu atriði skipta máli
til viðbótar við mataræði og hreyfingu að
sjálfsögðu.
Í stað þess að berjast við aldurinn ættum
við að fagna honum, nýta reynsluna sem
honum fylgir og vera vakandi yfir þeim
breytingum sem eiga sér stað með virkum
forvörnum. Sinna bæði líkama og sál, sumt
þarfnast áreynslu og áræðni, en í raun eiga
sömu leiðbeiningar við um unga sem aldna.
Sem dæmi má nefna;
Hjarta, vöðva- og jafnvægisþjálfun helst
þrisvar í viku. Dagleg samskipti við annað
fólk. Hugarleikfimi og minnisþjálfun, lærðu
helst eitthvað nýtt á hverjum degi. Borðaðu
almennt hollt og njóttu þess að sukka af og
til. Ekki nota tóbak, drekktu áfengi í hófi og
passaðu að fá þinn svefn. Stundaðu reglu-
bundið kynlíf, leitaðu aðstoðar ef þarf. Segðu
frá ef þér líður illa og leyfðu öðrum að njóta
þess með þér þegar þér líður vel. Umfram allt
gefðu bros, því það kostar ekkert!
Þú ræður því hvernig þér líður, elskaðu
sjálfan þig svo þú getir elskað aðra og vertu
ekki að velta fyrir þér á hvaða aldri þú ert.
Njóttu tímans og stundarinnar í botn og
vertu vonandi sem lengst með okkur hinum,
það er það sem lífið gengur út á!
Að „berjast“ við aldurinn
1998
25.000
30.000
35.000
40.000
2015
Mannfjöldi 67 ára og eldri 1998-2015
Fj
öl
di
Ár
1998
27.480
1999
28.046
2001
28.980
2003
29.996
2005
30.859
2007
31.665
2009
32.408
2011
33.883
2013
36.002
2015
38.298
2000
28.511
2002
29.533
2004
30.418
2006
31.226
2008
32.024
2010
33.110
2012
34.812
2014
37.010
Á 17 árum
hefur Íslendingum,
67 ára og eldri,
fjölgað um
10.818
Heimild: Hagstofa Íslands
n Neyttu ávaxta og grænmetis
fimm sinnum á dag. Því litríkara, því
betra. Ávextir og grænmeti innihalda
nauðsynleg andoxunarefni, vítamín og
steinefni.
n Neyttu fæðu sem inniheldur C-vít-
amín, zink og Beta Caroten til að vernda
augun.
n Trefjarík fæða bætir meltinguna,
minnkar líkur á sykursýki og krabba-
meini í meltingarvegi.
n Ráðlegt er að borða fisk þrisvar
sinnum í viku, ásamt lýsi og Omega 3
til að bæta blóðfitu og minnka líkur á
hjarta og æðasjúkdómum.
n Kalk og D-vítamín bæta beinheilsu og
koma í veg fyrir beinþynningu.
n Hnetur, a.m.k. lófafylli á dag (um 40
grömm), hafa góð áhrif á blóðþrýsting
og blóðfitu.
n Drekktu kaffi eða te í hófi.
n Dökkt súkkulaði, avocado og bláber,
allt í hófi, eru mögulega talin hafa
jákvæð áhrif á minnisstarfsemi.
n Dragðu úr salt- og sykurneyslu til að
koma í veg fyrir háan blóðþrýsting og
þróun efnaskiptavanda.
Þekkir þú einkenni sykursýki?
Sykursýki er sjúkdómur sem
gerir það að verkum að
sykurmagnið, það er
glúkósi, í blóðinu
er meira en
venjulega. Til
eru tvö afbrigði
af sykursýki,
annars vegar
insúlínháð sykursýki, eða
týpa 1, sem er algengari hjá
ungu fólki og börnum og hins vegar
insúlínóháð sykursýki eða týpa, 2, sem
er algengari hjá eldra fólki.
Almenn einkenni:
n Þorsti.
n Tíð þvaglát, þegar blóðsykurinn
verður of hár skilst hluti hans út með
þvagi.
n Þreyta.
n Lystarleysi og þyngdartap.
n Kláði umhverfis kynfæri.
n Sýkingar í húð og slímhúð.
Insúlínóháð sykursýki (týpa 2)
kemur frekar fram hjá einstaklingum
sem:
n Eiga ættingja með sykursýki, hafa
fengið sykursýki á meðgöngu.
n Eru of þungir.
n Hafa of háan blóðþrýsting.
n Þjást af æðakölkun (t.d. kransæða-
stíflu).
n Hafa of háa blóðfitu (kólesteról).
 Verður þú var/vör við ofantalin einkenni er ráðlegt að leita til læknis.
Komdu jafnvægi á mataræðið
Svo að okkur líði sem best þarf andleg og
líkamleg vellíðan að spila saman. Óteljandi
atriði geta haft áhrif á hvoru tveggja og
þar spilar mataræði stórt hlutverk. Með
því að hafa mataræðið í jafnvægi er hægt
að stuðla að bættri líkamlegri og andlegri
heilsu. Hér eru nokkur heilræði sem gott er
að hafa í huga:
Orsök:
n Við stinningu á sér stað flókið samspil
taugakerfisins, æðakerfisins, hormóna
og sálarlífs.
n Stinningarvandi getur verið einkenni
undirliggjandi sjúkdóma sem hafa jafn-
vel ekki enn verið greindir en þarfnast
meðhöndlunar.
n Oft eru það fleiri en einn þáttur sem
hefur áhrif.
n Æðasjúkdómar er algengasta líkam-
lega orsökin. Oftast er um æðakölkun
að ræða, því er einstaklingum með
kransæðasjúkdóma og of háan blóð-
þrýsting hættara við stinningarvanda-
málum en öðrum. Sama gildir um þá,
sem hafa fengið blóðtappa í heila.
n Sykursýki getur einnig leitt til stinn-
ingarvandamála.
n Sálræn vandamál og erfiðleikar í
samskiptum para, t.d. afbrýðisemi,
áhugaleysi fyrir makanum, öryggisleysi
og frammistöðukvíði, geta haft áhrif á
stinningu.
n Stinningarvandi getur einnig komið í
kjölfar þunglyndis.
n Áfengi og margar tegundir lyfja geta
haft áhrif á stinningu.
n Hægt er að beita ýmsum leiðum til
þess að hafa áhrif á vandamálið, t.d.
lyfjagjöf, kynfræðslu, hjálpartæki eða
skurðaðgerð.
Hver er orsök stinningarvanda?
Tíðni stinningarvanda eykst með aldrinum, 15-25% 65 ára karlmanna rís ekki hold á
meðan 5% 40 ára karla eiga við slíkt vandamál að glíma. Ristruflanir sem vara í stuttan
tíma eða koma fram á ákveðnu tímabili eru algengari.