Morgunblaðið - 07.02.2015, Blaðsíða 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 2015
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson, Sigtryggur Sigtryggsson ritstjorn@mbl.is Viðskipti Sigurður Nordal vidskipti@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Sunna Ósk Logadóttir netfrett@mbl.is, Smartland Marta María Jónasdóttir, smartland@mbl.is Umræðan | Minningar | Bréf til blaðsins mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
VITA
Skógarhlíð 12
Sími 570 4444
Flogið með Icelandair
Skíðafrí á Ítalíu
Nægur snjór og fínt færi
Verð frá 129.900 kr.*
og 12.500 Vildarpunktar
Vikuferð með morgunverði í Madonna
*Verð án Vildarpunkta 139.900 kr.
Flugsæti til og frá Verona: 39.900 kr. / 49.900 kr.
Örfá sæti laus
21. febrúar
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
„Það var í raun lygilegt hvað fisk-
urinn rann hnökralítið í gegnum nýja
kerfið,“ segir Albert Högnason, þró-
unarstjóri 3X Technology, um fyrstu
veiðiferð Málmeyjar SK 1 frá Sauð-
árkróki eftir breytingar. Skipinu var
breytt í Póllandi í sumar úr frysti-
skipi í ferskfisktogara og síðan var
m.a. settur í það búnaður frá Skag-
anum og 3X sem ofurkælir fiskinn án
þess að ís eða krapi komi þar nærri.
Tók smátíma að stilla kælingu
Skipið kom í land í fyrradag eftir
að hafa verið að veiðum í þrjá daga
fyrir Norðurlandi í leiðindaveðri mest
af vikunni. Aflinn var um 50 tonn og
var hann nánast allur kældur með
nýju aðferðinni. Albert segist þó ekki
hafa þorað annað en að taka með um
borð 20 kör af ís ef ekki tækist að
kæla fiskinn rétt frá upphafi. Þau hafi
verið notuð til að kæla 4-5 tonn, sem
fengust í fyrsta holinu því smátíma
hafi tekið að stilla kælinguna til að ná
réttu hitastigi á fiskinn. Eftir það hafi
ekki verið þörf á ís.
Auk áhafnar voru sex starfsmenn
Skagans og 3X um borð í Málmey til
að fylgja nýju tækninni eftir. Albert
segir að helst hafi verið hnökrar í
samskiptum forrita kælibúnaðar og
myndgreinis, en þar hafi sjóveiki
einnig haft áhrif. Vinna í lest hafi
gengið vel eftir flokkun og kælingu á
vinnsludekki og sé mun léttari en áð-
ur þegar ísinn tók sinn toll í lestinni.
Ótrúlega samhentir karlar
Fiskurinn sem veiddist var fullur
af loðnu og nánast afvelta á botn-
inum. Við flökun á Sauðárkróki
reyndist fiskurinn hins vegar stífur
og flökin þétt, en ekki laus í sér eins
og oft er með togarafisk fullan af æti
á þessum tíma árs, að sögn Alberts.
„Áhöfnin á Málmey vann að þessu
verkefni sem einn maður, ótrúlega
samhentir karlar. Þeir voru vel und-
irbúnir af FISK Seafood og allir til-
búnir að láta þetta virka frá fyrsta
degi. Ekki síst þess vegna gekk svona
vel,“ segir Albert. Málmey fer vænt-
anlega aftur út á sunnudag.
Ljósmynd/Albert
Um borð í Málmey Skipverjar slægja fisk á nýju vinnsludekki í fyrstu veiðiferð eftir miklar breytingar á skipinu.
Fiskurinn fór hnökralítið
í gegnum nýja kerfið
 Ofurkæling gekk að mestu vel í fyrstu veiðiferð Málmeyjar
Björn Már Ólafsson
bmo@mbl.is
„Þegar rafmagnið sló út tók vararaf-
stöðin við hnökralaust í flugstöðinni
en það urðu svolitlar tafir á því að
varaaflskerfið á flugbrautunum
kæmi inn þannig að ekki var hægt að
styðjast við hefðbundin flugleiðsögu-
tæki. Þá greip flugturninn til þess
reglubundna ráðs að leiðbeina flug-
vélum inn í sjónflugi,“ segir Friðþór
Eydal, talsmaður Isavia. Suðurnesja-
lína 1 leysti út á Fitjum í gær þegar
bárujárnsplata fauk á línuna og hékk
þar föst. Var þá rafmagnslaust á öllu
Reykjanesi á milli klukkan 13.06 og
15.04.
Kerfið hýst á Suðurnesjunum
Annað vandamál kom upp í kring-
um rafmagnsleysið á flugvellinum
því allar tilkynningar um flug á
heimasíðu flugstöðvarinnar og í
textavarpinu duttu út. „Það olli smá-
flækju og vandræðum en því var
fljótlega kippt í liðinn með því að
færa upplýsingarnar inn á nýja vef-
síðu og tilkynna það í gegnum fjöl-
miðla,“ segir Friðþór. Hann segir að
ástandið sem hafi skapast hafi þó
ekki verið alvarlegt. „Bilunin í vara-
rafstöðinni verður grandskoðuð því
slíkt á auðvitað ekki að gerast en eins
og í öllu sem tengist flugi, þá er ör-
yggisviðbúnaður lagskiptur, það tek-
ur einn viðbúnaður við af öðrum. Það
var eðlilegt undir þessum kringum-
stæðum að gripið væri til annarra að-
ferða við flugleiðsögu en hinna hefð-
bundnu,“ segir Friðþór. Ekki hefur
enn verið rætt um hvort hýsingin á
vefsíðu Keflavíkurflugvallar verði
færð annað.
Upplýsingagjöf ábótavant
Nokkrir íbúar á Suðurnesjunum
höfðu samband við mbl.is eftir raf-
magnsleysið. Þeir furðuðu sig á raf-
magnsleysinu og skorti á fréttum af
því. Tilkynning um rafmangsleysið
barst fjölmiðlum tæpri klukkustund
eftir að rafmagn fór af svæðinu. „Ég
hefði talið að það væri orkufyrirtækj-
anna að gefa út yfirlýsingu um raf-
magnsleysið,“ sagði Kjartan Már
Kjartansson, bæjarstjóri Reykjanes-
bæjar, í samtali við mbl.is og sagðist
þá eiga við HS Veitur og Landsnet.
Guðmundur Ingi Ásmundsson, for-
stjóri Landsnets, sagði í samtali við
mbl.is að upplýsingagjöf til almenn-
ings væri samvinnuverkefni í tilviki
sem þessu. „Hvað okkur varðar hefði
verið betra að senda tilkynningu
fyrr,“ sagði Guðmundur.
Brýnt að byggja nýja línu
Guðmundur nefndi einnig að for-
svarsmenn Landsnets hefðu lengi
bent á að bæta þyrfti öryggi í
tengslum við raforkumál á Reykja-
nesi. Byggja þyrfti aðra línu út
Reykjanes frá meginflutningskerfi,
Suðurnesjalínu 2, en framkvæmdirn-
ar hefðu verið strand lengi. Segir
hann Landsnet bíða eftir fram-
kvæmdaleyfi frá tveimur bæjarfélög-
um á Suðurnesjum en vonast til að úr
greiðist eins fljót og hægt sé þar sem
afar brýnt sé að byggja línuna. Við
bilunina í gær þurfti Landsnet einnig
að skerða orkunotkun hjá viðskipta-
vinum með samning um ótryggða
orku þar sem virkjanir á Reykjanesi
voru ekki í rekstri þegar bilunin varð.
Tregða í vararafstöð
á Keflavíkurflugvelli
 Leiðbeina þurfti vélum í sjónflugi í rafmagnsleysinu
Ljósmynd/Gunnar E. Kvaran
Straumlaust Bárujárnsplata fauk í
rafmagnslínurnar og olli rafmagns-
leysi á Suðurnesjum í gær.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Verðtryggingarákvæði fasteignaveð-
lána voru talin standast í tveimur
dómum sem fjölskipaður dómur Hér-
aðsdóms Reykjavíkur felldi í gær.
Voru lánastofnanir í báðum tilvikum
sýknaðar af kröfum lántakenda.
Annað málið höfðuðu hjón í Hafn-
arfirði gegn Íbúðalánasjóði að til-
stuðlan Hagsmunasamtaka heimil-
anna í því skyni að láta reyna á
lögmæti verðtryggingar húsnæðis-
láns. Þess var krafist að eftirstöðvar
lánsins yrðu lækkaðar umtalsvert.
Byggðist málatilbúnaður stefnenda á
því að Íbúðalánasjóður hefði vanrækt
að upplýsa stefnendur um kostnað
þeirra af láninu, samkvæmt ákvæð-
um laga um neytendalán, meðal ann-
ars um árlega hlutfallstölu kostnaðar.
Hitt málið höfðaði skuldari á hend-
ur Íslandsbanka til að fá fellda úr
gildi ákvörðun sýslumannsins í
Reykjavíkur um fjárnám í fasteign
sem bankinn átti veð í vegna láns.
Ágreiningur málsins snérist um
skuldbindingargildi verðtryggingar-
ákvæðis skuldabréfsins. Lántakand-
inn taldi engan grundvöll vera fyrir
fjárnáminu þar sem stór hluti kröfu
bankans væri til kominn vegna verð-
tryggingarinnar.
Undir rekstri málsins var aflað
ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins
um túlkun á tilskipun Evrópusam-
bandsins um óréttmæta skilmála í
neytendasamningum.
Veittu ekki nægar upplýsingar
Í báðum málunum komst dómur-
inn að þeirri niðurstöðu að lánastofn-
anirnar hefðu ekki veitt lántakendun-
um þær upplýsingar um heildar-
kostnað við lántökuna sem lög kvæðu
á um. Á það er hins vegar ekki fallist
að sú vanræksla leiði fyrirvaralaust
til þess að óheimilt sé að krefjast lán-
tökukostnaðar sem byggist á verð-
bótaákvæði lánssamninganna. Í því
efni lítur dómurinn til þess að lög geri
skýrlega ráð fyrir því að aðstæður
kunni að vera með þeim hætti að ár-
leg hlutfallstala kostnaðar byggist á
áætlun með tilliti til breytilegra at-
riða sem ekki er hægt að meta með
vissu á þeim tíma sem útreikningur
er gerður, þar á meðal á verðtrygg-
ingu.
Í tilviki hjónanna í Hafnarfirði tel-
ur dómurinn að ekki sé komið fram að
vanræksla Íbúðalánasjóðs á því að
veita fullnægjandi upplýsingar um
lántökukostnað hafi haft slíkar afleið-
ingar fyrir hagsmuni þeirra að það
geti leitt til ógildis á ákvæði fast-
eignaveðbréfsins um verðtryggingu.
Því er einnig hafnað í dómnum að
lánasamningurinn hafi brotið gegn
þágildandi ákvæðum laga um villandi
viðskiptahætti.
Hagsmunasamtök heimilanna lýsa
sig ósammála niðurstöðu héraðsdóms
og telja það skjóta afar skökku við að
lánveitanda hafi verið heimilt að inn-
heimta á fullu verði lán sem viður-
kennt sé að hafi verið ólöglega úr
garði gert við lánveitingu. Samtökin
telja víst að niðurstöðunni verði áfrýj-
að til Hæstaréttar.
Leiðir ekki til ógildingar
Í tilviki lánþega Íslandsbanka er
bent á að þótt bankinn hafi vanrækt
að veita lántakandanum þær upplýs-
ingar sem honum bar verði að horfa
til þess að ákvæði skuldabréfsins um
verðtryggingu voru skýr og fortaks-
laus sem og alvanaleg á lánamarkaði.
Hafi lántakandanum því ekki dulist
að það lán sem hann tók var verð-
tryggt og bundið vísitölu neysluverðs.
Telur dómurinn að ekki hafi komið
fram að vanræksla bankans hafi haft
slíkar afleiðingar fyrir hagsmuni lán-
takandans að það geti leitt til ógildis
verðbótaákvæðis lánssamningsins.
Um leið er tekið fram að skilmálar
lánsins hafi ekki getað talist ósann-
gjarnir í skilningi laga og ekkert hafi
komið fram um að þeir hafi verið
óeðlilegir með hliðsjón af þeim kjör-
um sem almennt tíðkuðust á lána-
markaði.
Íbúðalánasjóður var sýknaður af
kröfum hjónanna í Hafnarfirði og
fjárnámskrafa Íslandsbanka í hinu
málinu var staðfest. Málskostnaður
var í báðum málunum látinn niður
falla.
Verðtrygging
talin standast
 Dómar í tveimur verðtryggingarmálum
Morgunblaðið/Ómar
Framkvæmdir Margir fylgjast með
niðurstöðum verðtryggingardóma.