Morgunblaðið - 24.02.2015, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 2015
Ferskir á Klambratúni Fólk lætur ekki snjó og frost stoppa sig í að gera eitthvað skemmtilegt utandyra. Guðmundur Páll Líndal spilaði í gær frisbígolf við félaga sinn Fannar Guðmundsson.
Golli
Kaupþing fékk 500
milljóna evra neyðarlán
frá Seðlabanka Íslands
(SÍ) 6.10. 2008. Öllum
sem sátu á Alþingi
mátti vera ljóst að mjög
var þrýst á það af ýms-
um hagsmunaaðilum og
ríkisstjórn að SÍ veitti
Kaupþingi lánið. Öllum
var einnig ljóst að miklu
skipti að einn af stóru
viðskiptabönkunum lifði af banka-
kreppu. Þess vegna var lánveitingin
talin áhættunnar virði.
Seðlabankinn veitti lánið að fengn-
um upplýsingum frá stjórnendum
Kaupþings, sem að hluta til voru
rangar, og tók veð í nánast öllum
hlutum í FIH bankanum í Danmörku
til tryggingar endurgreiðslu lánsins.
Þegar Bretar settu hryðjuverkalög á
Ísland og bankann Singer og Friedl-
ander í eigu Kaupþings varð ekki við
neitt ráðið. Kaupþing fór í slita-
meðferð.
Stjórnarandstaðan
og fréttamiðlar, m.a.
fréttastofa RÚV, virð-
ast haldin þeirri þrá-
hyggju að símtal milli
þáverandi forsætisráð-
herra, Geirs H.
Haarde, og þáverandi
seðlabankastjóra, Dav-
íðs Oddssonar, skipti
einhverjum sköpum
varðandi lánveit-
inguna.
Í Reykjavíkurbréfi
Morgunblaðsins 22.2.
sl. er fjallað um þá staðreynd að rík-
isstjórn Geirs H. Haarde og Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur var
áfram um að lánið yrði veitt. En-
fremur að þeir sem tóku við í Seðla-
bankanum beri ábyrgð á meðferð
veðsins og endurheimtum lánsins.
Viðbrögð stjórnarandstöðu og
fréttamiðla við þessum upplýsingum
hafa verið með ólíkindum. Enn eru
settar fram upphrópanir um símtal
milli Davíðs Oddssonar og Geirs H.
Haarde og síðan gert mikið úr því að
Seðlabankinn beri ábyrgð á lánveit-
ingunni eins og það liggi ekki ljóst
fyrir.
Hefði Davíð Oddsson og sam-
bankastjórar hans í SÍ ekki haft víð-
tækt samráð við ráðandi aðila í þjóð-
félaginu um veitingu lánsins þá hefði
það verið óeðlilegt miðað við þær al-
varlegu aðstæður sem blöstu við. Þá
er spurningin hvort rangt hafi verið
að veita lánið gegn því veði sem SÍ
tók? Miðað við aðstæður á þeim tíma
og þær upplýsingar sem fyrir lágu,
þá var það ekki.
Það sem mestu máli skiptir er að
SÍ gat fengið lánið endurgreitt að
fullu í september 2010. Tjón skatt-
greiðenda vegna neyðarlánsins til
Kaupþings hefði þá ekkert orðið.
Þannig greinir viðskiptablað Berl-
ingske Tidende og Morgunblaðið og
raunar fleiri miðlar frá því þann 17.9.
2010 að tvö tilboð hafi verið gerð í
hlutabréf í FIH-bankanum. Annað
tilboðið hefði tryggt endurgreiðslu
500 milljóna evra neyðarlánsins að
fullu. Ef Már Guðmundsson, banka-
stjóri SÍ, hefði fallist á það tilboð þá
hefði tjón SÍ og skattgreiðenda ekk-
ert orðið af veitingu neyðarlánsins.
Samkvæmt fréttum fjölmiðla ákvað
Már Guðmundsson að taka áhættu
og fallast á annað tilboð þar sem hluti
neyðarlánsins var endurgreiddur, en
SÍ tók síðan áhættu af gengi danska
skartgripafyrirtækisins Pandóru
varðandi eftirstöðvarnar þannig að
skilanefnd Kaupþings gæti þá hugs-
anlega fengið einhverja fjármuni í
sinn hlut. SÍ undir stjórn Más ákvað
því að taka áhættu án ávinnings
nema þá fyrir þriðja aðila. Þetta virð-
ist hafa verið gert án samhliða kröfu
til þess, að slitabúið myndi ábyrgjast
greiðslu þess sem ekki fengist greitt
af láninu.
Með þessari ákvörðun setti Már
Guðmundsson hagsmuni skattgreið-
enda í hættu. SÍ gat aldrei fengið
meira en sem nam andvirði neyðar-
lánsins og eini aðilinn sem gat hagn-
ast á þessari ráðstöfun var skila-
nefnd Kaupþings.
Það þarf ekki að rannsaka neitt
eða hlusta á símtöl. Málavextir liggja
ljósir fyrir. Í fyrsta lagi þá var um
eðlilega lánveitingu að ræða til
Kaupþings með neyðarláninu upp á
500 milljónir evra miðað við að-
stæður. Í öðru lagi gætti SÍ þess að
taka fullnægjandi veð og í þriðja lagi
þá virðist núverandi bankastjóri SÍ
hafa teflt hagsmunum bankans í
hættu með því að taka ekki tilboði
um sölu veðsins í september árið
2010 sem tryggt hefði fulla endur-
greiðslu neyðarlánsins. Niðurstaða
þess ræðst ekki endanlega fyrr en í
árslok 2015.
Mér er það ráðgáta að fjölmiðlar
og stjórnmálamenn þessarar þjóðar
skuli ekki gera sér grein fyrir jafn
einföldum staðreyndum og greina
aðalatriði frá aukaatriðum og átta sig
á hver er Svarti Péturinn í spilinu.
Eftir Jón
Magnússon » Var rangt að veita
Kaupþingi neyðar-
lánið 2008 og hver setti
hagsmuni Seðlabankans
og skattgreiðenda í
hættu?
Jón Magnússon
Höfundur er hæstaréttarlögmaður og
fyrrverandi alþingismaður.
Kaupþingslánið og ráðsmennska Seðlabankastjóra
Fyrir Alþingi liggur
nú frumvarp til laga
um breytingu á lögum
nr 103/2006 um ein-
hverja óþörfustu stofn-
un sem starfrækt er
hér á landi, Landmæl-
ingar Íslands. Með
orðinu „vinna“ (í fyr-
irsögn greinarinnar) er
þó ekki verið að vísa til
eiginlegrar vinnu held-
ur ætlar stofnunin sér að „sigra“ í
samkeppni við einkaaðila.
Forsaga málsins er sú að einu
kortagrunnar stofnunarinnar, sem
annarsvegar voru unnir af danska
herforingjaráðinu og svo bandaríska
hernum, reyndust úreldir þegar
einkaaðilar hófu að kortleggja land-
ið frá fjalli til fjöru landshorna á
milli. Þannig er nú til háupplausnar
kortagrunnur af öllu
landinu sem notaður er
til allra verklegra
framkvæmda, leitar-
og björgunarstarfa,
skipulagsvinnu og í
leiðsögukerfi. Sem-
sagt: búið er að leysa
af hólmi úrelt herkort.
Þótt ótrúlegt megi
virðast hafa 270 millj-
ónir árlega til Land-
mælinga Íslands aldrei
skilað eiginlegum land-
mælingum, hvað þá
heilum kortagrunni! Raunar minnir
„fyrirmyndarstofnunin“ Landmæl-
ingar Íslands óneitanlega á spít-
alann í „Já ráðherra“-þáttunum sem
var fullmannaður en hafði enga
sjúklinga svo reksturinn færi ekki
fram úr áætlunum.
Í rökstuðningi með framan-
greindu stjórnarfrumvarpi sem lagt
er fram í nafni „ný-frjálshyggju-
stjórnarinnar“ er að finna einhver
öfugsnúnustu rök með útþenslu hins
opinbera og er þá ekki skautað fram
hjá afrekum frjálshyggjustjórnar
Jóhönnu og Steingríms. Samkvæmt
frumvarpinu hafa embættismenn
umhverfisráðuneytisins uppgötvað
að „talsverð breyting“ og „aukning“
hefur orðið á notkun landupplýsinga
en að Landmælingar Íslands hafi
hreinlega orðið viðskila við notendur
og eigi engin gögn sem standist nú-
tímakröfur. Af þeim sökum er lagt
til að ráðist verði í gerð nýs korta-
grunns til þess að stofnunin geti fót-
að sig í samkeppni við einkaaðila.
Öllum má vera ljóst að ef aukning
hefur orðið í notkun á landupplýs-
ingum eru það einmitt rök fyrir því
að hið opinbera dragi sig út af við-
komandi markaði. Á hinn bóginn er
ekki eitt einasta dæmi tiltekið um
vöntun eða ágalla sem nú er að
finna, sem einungis ríkisstarfsmenn
geti uppfyllt.
Eftir vandlega yfirferð í fjármála-
ráðuneytinu hafa þar hýstir emb-
ættismenn jafnframt komist að
þeirri niðurstöðu að gerð hins nýja
kortagrunns sem síðan á að vera
endurgjaldslaus muni ekki kosta
skattgreiðendur neitt! Stofnun sem í
dag fær 270 milljónir af almannafé
án nokkurs sýnilegs afraksturs mun
sem sagt hér eftir skila af sér nýjum
háupplausnar-kortagrunni án nokk-
urs kostnaðarauka.
Ekki skortir á kímnigáfu þeirra
sem rita frumvarpið þar sem talið er
„rétt að vekja athygli á að frum-
varpið kann að hafa neikvæð áhrif á
þau fyrirtæki sem bjóða upp á land-
upplýsingar“. Menn geta í raun
skipt út landupplýsingum fyrir
hvaða vöru eða þjónustu sem er og
velt fyrir sér hvort, ef ríkisvaldið
ryddist nú inn á einhvern sam-
keppnisiðnað og gæfi þjónustuna
eða vörurnar, slíkt hefði ekki ein-
mitt „neikvæð áhrif“ á þá sem fyrir
væru.
Eini mælanlegi afrakstur Land-
mælinga Íslands er að stofnuninni
tókst að flytja út á land, nánar til-
tekið upp á Akranes. Þar með er
girt fyrir þann möguleika að skala
stofnunina niður eða afleggja hana
með öllu eins og réttast væri. For-
stjórinn reyndar orðaði það svo
smekklega að „ekki væri hægt að
treysta á einkageirann því einkafyr-
irtæki kæmu og færu“. Stofnanir
koma bara.
Eftir Arnar
Sigurðsson »Umhverfisráðu-
neytið hefur upp-
götvað að „talsverð
breyting“ og „aukning“
hefur orðið á notkun
landupplýsinga
Arnar Sigurðsson
Höfundur starfar á fjármálamarkaði.
Sama hvað þú kýst, ríkið vinnur alltaf