Morgunblaðið - 08.04.2015, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. APRÍL 2015
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
„Tilfinningin er mjög góð. Ég hef séð
til þess að bréfin eru vel varðveitt og
þar með sagan sem þau hafa að
geyma,“ segir Guðrún Pétursdóttir
en hún afhenti nýverið Borgar-
skjalasafni Reykjavíkur einkaskjala-
safn móður sinnar, Mörtu Thors
(1918-1998).
Í tilefni 100 ára afmælis kosninga-
réttar á Íslandi tekur Borgarskjala-
safn Reykjavíkur þátt í þjóðarátaki
um söfnun á einkaskjalasöfnum
kvenna. „Það lá alltaf fyrir að ég
myndi afhenda skjölin en það má
segja að átakið, að koma skjölum
kvenna í varanlega vörslu, hafi rekið
endahnútinn.“
Bréfasafnið fyllir 16 öskjur, það
hefur verið skráð og frágengið af gef-
anda. Safn Mörtu verður ekki opnað
nema með sérstöku leyfi gefanda
fyrr en árið 2024.
„Ég geri það af tillitssemi við móð-
ur mína en ekki síður af tillitssemi við
sendendur bréfanna því þetta eru
þeirra skrif.“
Guðrún segist ekki hafa lesið hvert
einasta plagg í safninu þótt hún hafi
vissulega skoðað flest. „Manni hlýnar
um hjartarætur við að lesa þetta því
mamma er þarna í þessum bréfum.
Það er yndislegt að fara í gegnum
þau því maður öðlast innsýn í þessa
tíma og líf fólks sem maður hefði ann-
ars ekki fengið. Það er dýrmæt
reynsla.“
Erfitt að finna bréf
kvenna í söfnum
Fyrir mörgum árum hlýddi Guð-
rún á erindi Svanhildar Bogadóttur
borgarskjalavarðar um varðveislu
skjalasafna kvenna. Í stuttu máli
kom þar fram að bréf kvenna voru
lengi vel flokkuð undir bréfum karla,
þá helst fyrirferðarmesta karlmann-
inum í fjölskyldunni. „Þá voru þau
flokkuð t.d. sem bréf systur, móður,
frænku viðkomandi karls, en bréfrit-
ara ekki getið í eigin nafni. Eftir
þetta varð ég meira meðvituð og hef
alltaf haft þetta á bak við eyrað.“
Það hvarflaði
aldrei að Guðrúnu
að flokka gögn
móður sinnar t.d.
undir gögnum afa
síns, Ólafs Thors
forsætisráðherra.
Allmörg ár eru
frá því Guðrún af-
henti Borgar-
skjalasafninu
gögn Ólafs Thors.
Guðrún bendir ennfremur á að
konur hafi lengi vel talið bréfin sín
ekki „merkileg“ því þau fjalli oft um
hversdagslega hluti eins og samskipti
við ættingja, gestakomur, heimilis-
hald, veikindi, tilhugalíf og tilfinn-
ingar. Til samanburðar fjalla varð-
veitt bréf karla oft um formlegri
þætti, eins og framkvæmdir og
ákvarðanir, einkum þeirra sem
gegndu opinberum störfum. „Sagan
væri afskaplega beinaber ef við hefð-
um ekki þessar upplýsingar frá kon-
um. Hlýjan í sögunni er svo mikil-
væg.“
Fólk heimsækir skjalasöfnin mun
minna í dag en það gerði fyrir fáein-
um árum. Guðrún bendir á að það sé
alveg einstakt að skoða frumrit og
handleika það.
Guðrún vonast til að fleiri skjöl frá
konum komi inn á borð skjalasafns-
ins. „Ef fólk treystir sér ekki til að
hafa þau opin strax er um að gera að
hafa þau læst í einhvern tíma í stað
þess að brenna þau.“
Hlýjan í sögunni mikilvæg
 Afhenti einka-
skjalasafn móður
sinnar, Mörtu Thors
Feðgin Ólafur Thors og dóttir hans Marta Thors í sumarbústað við Þing-
vallavatn um árið 1950. Einksakjalasafn Mörtu er fróðlegt og viðamikið.
Guðrún
Pétursdóttir
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Ónógt viðhald á hjólastígum er vax-
andi vandamál og hjólreiðafólki get-
ur stafað ógn af holum á hjólreiða-
stígum að mati
Ásbjörns Ólafs-
sonar, formanns
Landssamtaka
hjólreiðamanna
(LHM). Holurnar
á stígunum hafa,
líkt og á vegum
fyrir bílaumferð,
myndast í vetur
vegna frostlyft-
ingar.
Hafa lagt til gæðamat
Ásbjörn segir að ekki séu til upp-
færðar tölur um hversu hátt hlutfall
hjólreiðamanna hefur slasast vegna
yfirborðs hjólastíga í vetur en fram
kom í skýrslu sem birt var í sept-
ember í fyrra að 17% alvarlegra hjól-
reiðaslysa á árunum 2011-2013 megi
rekja til reksturs og viðhalds hjóla-
stíga. „Maður sér frostlyftingarnar
sérstaklega á eldri hjólreiðastígum
sem hafa verið illa byggðir,“ segir
Ásbjörn. „Það getur verið hættulegt
ef holur myndast, því stundum sjá
menn þær ekki í myrkri og þetta er
klárlega eitthvað sem þarf að huga
að,“ segir Ásbjörn. Hann segir að
samtökin hafi lagt til við sveitar-
félögin að tekið verði upp gæðamat á
hjólastígum. „Síðan höfum við líka
lagt til að menn stoppi og taki mynd-
ir af þeim hættum sem eru á stíg-
unum og virki borgaryfirvöld og
fleiri til að nota ábendingarnar með
ábyrgum hætti. Þá höfum við einnig
rætt við FÍB sem sýndu okkur
hvernig þeir gerðu umferðarörygg-
isúttektir á vegum og við höfum
íhugað það að taka upp svipað kerfi
fyrir hjólreiðastíga,“ segir Ásbjörn.
Morgunblaðið/Eggert
Á hjólum Áhugi er á að sveitarfélög
geri gæðamat á hjólastígum.
Holurnar hættu-
legar í myrkri
Ásbjörn
Ólafsson
 Ónógt viðhald er vaxandi vandamál
Andri Steinn Hilmarsson
ash@mbl.is
Ungmennum sem taka almenn öku-
réttindi strax við 17 ára aldurinn fer
fækkandi. Um 70 prósent af árgangi
taka nú bílpróf
samanborið við 85
prósent um alda-
mót, samkvæmt
upplýsingum frá
Samgöngustofu.
Almennt öku-
nám samanstend-
ur af 42 tímum
sem skiptast nið-
ur í 22 tíma af
bóklegu námi,
fimm tíma af
akstri í ökugerði og að lágmarki 15
tímum af akstri með ökukennara.
Verklegi hlutinn vegur þyngst
Misjafnt er á milli ökuskóla hvað
rukkað er fyrir bóklega hluta náms-
ins og eins er misjafnt á milli öku-
kennara hvað þeir rukka mikið fyrir
hvern ökutíma. Kostnaðurinn við
bóklega hlutann, ökuskóla eitt og
tvö, er sitt hvorum megin við 30 þús-
und kr. og ökuskóli þrjú kostar 36
þúsund krónur. Ökukennarar rukka
að jafnaði á bilinu 8 til 11 þúsund fyr-
ir hvern ökutíma en samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins er al-
gengasta tímaverðið 9 þúsund krón-
ur. Kostnaður við lágmarksfjölda
ökutíma er því um 135 þúsund krón-
ur en algengast er að nemendur fari
upp í 16 til 17 ökutíma, eða einum til
tveimur ökutímum yfir lögbundinn
lágmarksfjölda. Ökuprófin tvö kosta
12.100 krónur samtals; verklega
prófið 8.900 kr. og bóklega prófið
3.200. Þá bætist loks kostnaður upp
á 3.300 krónur við hjá sýslumanni
fyrir fyrsta ökuskírteinið, til bráða-
birgða. Lágmarkskostnaður við að
öðlast almenn ökuréttindi er því í
heildina um 220 þúsund krónur.
Guðbrandur Bogason, fram-
kvæmdastjóri Ökukennarafélags Ís-
lands, telur að heilbrigðari lífsstíll
landsmanna hafi sitt að segja um það
hvers vegna færri taka bílprófið
strax en áður. Hann þekkir mörg
dæmi þess að fólk dreifi ökutímum
yfir rúmlega árslangt tímabil til þess
að komast hjá því að greiða fyrir allt
ökunámið á skömmum tíma. Hinn 1.
apríl sl. hækkuðu prófgjöld hjá
Frumherja en prófgjöldin hafa
hækkað á hverju ári frá 2005 í sam-
ræmi við vísitölu nema í fyrra, þegar
Frumherji tók þátt í átaki aðila
vinnumarkaðarins gegn verðbólgu.
Morgunblaðið/Golli
Ökuréttindi Verklegir ökutímar kosta að lágmarki 135 þúsund krónur.
Þeim fækkar sem
taka bílpróf strax
 Bílpróf kostar a.m.k. 220 þúsund kr.
Guðbrandur
Bogason
Skjöl Mörtu Thors (1918-1998)
endurspegla að líf hennar var
ekki dæmigert fyrir íslenskar
konur sem fæddust í lok fyrri
heimsstyrjaldar. Marta Thors var
dóttir Ólafs Thors og Ingibjargar
Indriðadóttur. Hún fór ung utan
til tónlistarnáms í Vínarborg á
tímum sem reyndust við-
sjárverðir með uppgangi Hitlers.
Á stríðsárunum vann hún við ís-
lensku utanríkisþjónustuna í New
York og Washington og varð þar
vitni að heimssögulegum við-
burðum eins og samningunum í
Bretton Woods. Árið 1946 giftist
hún Pétri Benediktssyni, sendi-
herra Íslands í fjölmörgum Evr-
ópulöndum með aðsetur í
Moskvu. Á næstu árum ferðaðist
hún með honum um rústir meg-
inlands Evrópu þegar hann vann
að milliríkjasamningum um við-
skipti. Þau bjuggu í París frá 1948
til 1956, en fluttu þá heim þar
sem Pétur varð bankastjóri
Landsbankans. Í safninu eru eink-
um sendibréf frá Íslendingum og
erlendum borgurum.
Ferðaðist um
heiminn
EKKI DÆMIGERT LÍF
Dalvegi 16B, 201 Kópavogi, sími 577 2150
Afsláttarsprengja!
Allar vörur á 40% afslætti
Allt að 60% afsláttur
af völdum vörum
Afsláttarsprengjan gildir einnig hjá sölufulltrúum
um allt land og í verslun okkar á Dalvegi 16b.
shop.avon.is