Morgunblaðið - 08.05.2015, Blaðsíða 12

Malín Brand
malin@mbl.is
Samkomulag náðist í gær á milli
svínaræktenda og dýralækna og má
því gera ráð fyrir að slátrun geti haf-
ist í dag á fjölda svína. Víða þrengir
verulega að á búunum því engum
grísum hefur verið slátrað frá því að
verkfall BHM hófst fyrir tæpum
þremur vikum. Dýralæknar hjá Mat-
vælastofnun sinna ekki heilbrigðis-
skoðunum sláturafurða án sérstakra
undantekninga meðan á verkfalli
stendur og hefur í mörgum tilvikum
skapast alvarlegt ástand þar sem
velferð dýra hefur verið í hættu.
Mættust á miðri leið
Að sögn Harðar Harðarsonar, for-
manns Svínaræktarfélags Íslands,
var yfirlýsing samþykkt á fundi
Dýralæknafélags Íslands, BHM og
Svínaræktarfélags Íslands. „Við lýs-
um því yfir að ef undanþágur fáist til
slátrunar þá verði það gert á þeim
forsendum sem dýralæknar hafa
lagt upp með, það er að segja að af-
urðirnar fari í frystigeymslu og verði
ekki markaðssettar meðan á verk-
fallinu stendur,“ segir Hörður. Í
þeim tilvikum sem sláturafurðin er
eign afurðastöðvarinnar eftir heil-
brigðisskoðun þarf samkomulag að
gilda á milli ræktenda og afurða-
stöðva.
„Við höfum lýst því yfir að við telj-
um að þetta sé eðlilegur framgangs-
máti. Við mælum einfaldlega með því
að þetta verklag verði viðhaft og
gildir það fyrir þessa og næstu viku.“
Alla jafna er um 1.800 grísum
slátrað í hverri viku og því ljóst að
mikið annríki er framundan í slátur-
húsum. Gangi allt eftir er ekki úti-
lokað að jafnvel verði slátrað um
helgina í einhverjum tilvikum.
Hörður segir að þrátt fyrir þessa
orrahríð sé mikilvægt að dýralækn-
ar, eftirlitsaðilar og ræktendur eigi
gott samstarf, t.d. vegna nýrra
reglna um velferð dýra sem brýnt sé
að laga sig að.
Ljósmynd/Bændablaðið
Velferð Aðstæður á svínabúum hafa verið misgóðar vegna verkfallsaðgerða og töluvert verið fjallað um dýravelferð.
Vonast til að slátrun
á svínum hefjist í dag
 Vilja eiga gott samstarf þrátt fyrir orrahríð  Siðfræðing-
ur telur aðgerðirnar jafnvel hafa aukið skilning á dýravelferð
Hörður er ekki frá því að frétta-
flutningur af ástandinu á búunum
hafi aukið skilning almennings á
mikilvægi dýravelferðar og undir
það tekur Jón Kalmansson, sem á
fyrir hönd Siðfræðistofnunar HÍ
sæti í fagráði um dýravelferð. „Það
góða við þetta, ef orða má það þann-
ig, er að þetta vekur athygli á dýra-
velferð og mikilvægi þess að við
hugsum alvarlega um það málefni,“
segir hann.
Hallgerður Hauksdóttir, formaður Dýraverndar-
sambands Íslands, telur að margt megi læra af verk-
fallsaðgerðunum og því ástandi sem skapast hefur á
mörgum svínabúum landsins síðustu vikur. Umhugs-
unarefnin séu mörg. „Hér er til dæmis lýsandi dæmi
um vandamál tengd þauleldi. Þauleldi er fagorð yfir
verksmiðjubúskap. Hér á landi má helst tala um þau-
leldi á innfluttum dýrategundum,“ segir Hallgerður.
Hún segir ennfremur að þauleldi sé ekki endilega
bundið við fjölda heldur aðferð – hvernig dýrin eru
haldin. Í verkfallinu hafi endurspeglast hve lítið svig-
rúm sé þar sem stundaður sé verksmiðjubúskapur.
„Gildandi reglugerðir eru viðmið um lágmarksvelferð. Þeir sem höfðu
hámarksþéttleika á svínabúum lentu fyrstir í vanda. Þeir sem höfðu meira
rými og nýttu ekki hámarksþéttleika gátu verið nokkuð rólegir þrátt fyrir
verkfall, að minnsta kosti framan af. Rétt eins og þeir alifuglabændur sem
rætt hefur verið við voru rólegri yfir húsunum þar sem miðað var við vist-
vænar reglugerðir sem leyfa 25 kíló á fermetra en þeir voru verulega ugg-
andi yfir þeim húsum þar sem gilti venjuleg lágmarksreglugerð þar sem má
vera með þéttleika á bilinu 33 til 39 kíló á fermetra.“
HÁMARKSÞÉTTLEIKI OG LÁGMARKSVELFERÐ
Hallgerður
Hauksdóttir
Þauleldi á gráu svæði
12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. MAÍ 2015
Sólvallagötu 12
OPIÐ HÚS
í Hússtjórnaskólanum í Reykjavík
á morgun, laugardaginn 9. maí, milli kl. 13:30-17.00
Kaffi og kökusala ásamt sýning á handavinnu nemenda
Allir velkomnir
Þorsteinn Ásgrímsson
thorsteinn@mbl.is
Nokkuð furðuleg staða er komin upp
í máli sérstaks saksóknara gegn
fyrrverandi starfsmönnum Kaup-
þings í stóra markaðsmisnotkunar-
málinu. Sem eftirlitsaðili með mark-
aðinum sendi Kauphöllin erindi til
FME varðandi mögulega markaðs-
misnotkun Kaupþings, en bréf frá
sama fyrirtæki er notað sem ein
helsta vörn þeirra aðila sem ákærðir
eru á kauphlið málsins, þ.e. starfs-
manna eigin viðskipta bankans.
Í grunninn snýst málið um að í
janúar 2009 sendir Kauphöllin erindi
til FME þar sem leiddar eru líkur að
því að markaðsmisnotkun hafi átt
sér stað, með hliðsjón af miklum
kaupþrýstingi bankans á eigin bréf.
Seinna sendir FME það mál áfram
til sérstaks saksóknara og er réttað í
því þessa dagana. Tveimur árum síð-
ar var aftur á móti bréf sent frá
FME sem gagnrýnir Kauphöllina og
ásakar hana um að hafa ekki staðið
undir eftirlitshlutverki sínu á mark-
aði. Svarbréf Kauphallarinnar við
þessum ásökunum virðist aftur á
móti vera ákveðið tromp fyrir þá
starfsmenn Kaupþings sem voru í
kaupum á hlutabréfum í deild sem
nefndist eigin viðskipti Kaupþings.
Forstöðumaður eftirlitssviðs
Kauphallarinnar, Baldur Thorlacius,
bar vitni fyrir dómstólnum í gær, en
hann sendi umrætt svarbréf. Út-
skýrði hann meðal annars vöktunar-
kerfi Kauphallarinnar og bjöllur
sem hringdu ef eitthvað óeðlilegt
kom upp. Hringingar gátu verið all-
margar á dag og kom fram í máli
Baldurs og samstarfsmanns hans
hjá Kauphöllinni, sem einnig bar
vitni í gær, að flestar hringingarnar
hefðu átt sér eðlilegar skýringar, t.d.
í nýjum fréttum á markaði.
Varnarrök ákærðu í svarbréfi
Í svarbréfinu, sem var sýnt að
hluta við vitnaleiðslur í gær, mót-
mælir Kauphöllin harðlega þeirri
niðurstöðu sem FME komst að og
fer yfir ástæður þess að starfsmenn
hennar hafi gert allt sem í þeirra
valdi stóð til að hafa gott eftirlit með
markaðinum.
Einmitt í þessu felst vörn starfs-
manna eigin viðskipta, en við vitna-
leiðslur í gær kom fram að rannsókn
Kauphallarinnar til að vefengja
ásakanir FME hafi verið umfangs-
mikil. Kom bæði fram þar og í svör-
um vitna í dag að ekki hefði verið
hafin rannsókn vegna markaðsmis-
notkunar fyrir fall bankans, heldur
hefði verið horft til tilkynningar-
skyldu af tengdum viðskiptum. Það
hefðu því í raun engar bjöllur hringt
hjá Kauphöllinni sem gáfu til kynna
að um markaðsmisnotkun væri að
ræða.
Þá er í bréfi Kauphallarinnar til-
greint að í lokunaruppboðum sem
eigin viðskipti tóku þátt í og þar sem
verð hækkaði hafi verið um mjög
litlar hækkanir að ræða og í flestum
tilvikum hafi verð lækkað eða staðið
í stað frá fyrri viðskiptadegi. Lok-
unaruppboð eru almennt talin mik-
ilvæg í þessu samhengi en þau
ákvarða lokagengi dagsins og þar af
leiðandi birta stöðu markaðarins út
á við. „Vart getur talist óeðlilegt að
sjá kauptækifæri í uppboði þegar
hlutabréfaverð hefur lækkað innan
dagsins,“ segir í bréfinu.
Erfitt að greina dýpri rætur
Málið flækist þó áfram því í bréf-
inu er sagt að þessi meinta markaðs-
misnotkun falli ekki undir hefð-
bundnar skilgreiningar á markaðs-
misnotkun sem eftirlitsaðilar víða
um heim noti til að fylgjast með.
Bendir Kauphöllin á að til þess að
geta séð markaðsmisnotkun eins og
nú er ákært fyrir þurfi að hafa víð-
tækari heimildir til upplýsingaöfl-
unar, enda „á hin meinta markaðs-
misnotkun sér dýpri rætur í
blekkingum og málamyndagern-
ingum. Dýpri rætur sem ómögulegt
var að greina út frá þeim upplýs-
ingum sem Kauphöllin hafði aðgang
að og var helst á færi innanbúðar-
manna og aðila sem höfðu eftirlit
með bönkum að koma auga á.“
Ljóst er að í þessum orðum Kaup-
hallarinnar felst talsverð gagnrýni á
FME, en auk þess virðist þetta gefa
í skyn að þrátt fyrir þau tæki og tól
sem Kauphöllin hafði yfir að ráða,
hafi hún ekki mögulega getað séð
markaðsmisnotkun, eins og ákært er
fyrir. Í þessu liggur vörn starfs-
manna eigin viðskipta, en þeir hafa
hingað til ítrekað neitað að hafa haft
vitneskju um fjármögnun lánanna
sem veitt voru til að fjármagna kaup
þriðja aðila á bréfunum eða haft yf-
irsýn yfir Kínamúra sem myndu
gefa þeim slíkar upplýsingar.
Þetta ýtir aftur á móti undir að ef
markaðsmisnotkun átti sér stað, þá
var það á höndum þeirra sem höfðu
yfirsýnina yfir Kínamúrana og vissu
af bæði sölu og kaupum á bréfunum.
Furðuleg staða
í héraðsdómi
 Svarbréf Kauphallar ákveðið tromp
Morgunblaðið/Eggert
Markaðsmisnotkun Saksóknari
málsins er Björn Þorvaldsson.
Samkvæmt könnunum
verðlagseftirlits ASÍ eru
verðlækkanir á heimilis-
tækjum vegna afnáms
vörugjalda og lækkunar
virðisaukaskatts mun
minni en gera mátti ráð
fyrir. Í frétt á vefsíðu ASÍ
segir að áætla megi að
verð allra þeirra heimilis-
tækja sem skoðuð voru í könnuninni
hefði átt að lækka um meira en 19%
en sú er ekki raunin. Reyndar lækkar
verð í 41% tilvika um meira en 20% en
það vekur athygli að í 20% tilvika
hækkaði verð á
heimilistækjum eða
það stóð í stað þrátt
fyrir virðisaukaskatts-
lækkun úr 25,5% í 24%
og afnám vörugjalda
um 20-25%.
Verðlagseftirlitið
áætlar að vörur eins og
sjónvörp, útvörp og
myndspilarar sem áður báru 25%
vörugjald ættu að lækka um 22,2%,
með vsk.-lækkuninni. Þvottavélar,
kæliskápar, uppþvottavélar og hellu-
borð sem áður báru 20% vörugjald
hefðu átt að lækka um 19,2%, með
vsk.-lækkuninni. Engin vara sem
skoðuð var í versluninni Rafha lækk-
aði um 19% eða meira og innan við
helmingur þeirra vara sem skoðaðar
voru í Max raftækjum og Eirvík.
Verslunin Smith og Norland lækkaði
verð um meira en 20% hlutfallslega
oftast eða í tæplega 80% tilfella.
Kannanir verðlagseftirlits ASÍ á
verði heimilistækja voru gerðar í
byrjun október 2014 og í apríl 2015 en
á tímabilinu var gengi krónunnar
nokkuð stöðugt og því ekki hækkun-
arvaldur.
Verðið lækkaði ekki
í samræmi við væntingar
Raftæki Lækkuðu
minna en búist var við.