Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.05.2015, Blaðsíða 48

Fréttaskýring
48 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.5. 2015
Ó
hætt er að fullyrða að við
lifum í fjölmenningarsam-
félagi nú um stundir. Ís-
land er ekki jafn einsleitt
og það var þegar kemur
að menningu, trúarbrögðum og öðru
slíku. Öðrum trúfélögum vex fiskur um
hrygg meðan hlutur þjóðkirkjunnar hefur
jafnt og þétt farið minnkandi. Þegar jafn-
réttismál ber á góma staldra sumir við
þessa staðreynd og viðra jafnvel ótta
þess efnis að hlutur kvenna sé stundum
rýrari í sumum öðrum trúarbrögðum en
kristni.
Lög um jafna stöðu og jafnan rétt
kvenna og karla voru sett á Alþingi árið
2008. Markmið þeirra er að koma á og
viðhalda jafnrétti og jöfnum tækifærum
kvenna og karla og jafna þannig stöðu
kynjanna á öllum sviðum samfélagsins.
Allir einstaklingar skulu eiga jafna mögu-
leika á að njóta eigin atorku og þroska
hæfileika sína óháð kyni.
Ekkert mál komið upp
En er ástæða til að óttast að fólk sem
hér býr og aðhyllist önnur trúarbrögð en
kristni virði jafnréttislög að vettugi?
Ekkert mál hefur komið til kasta Jafn-
réttisstofu og Mannréttindaskrifstofu Ís-
lands, þar sem grunur leikur á broti á
lögum um jafna stöðu og jafnan rétt
kvenna og karla og bæði gerandi og þol-
andi aðhyllast önnur trúarbrögð en
kristni. Þetta staðfesta Kristín Ástgeirs-
dóttir, framkvæmdastýra Jafnréttisstofu,
og Margrét Steinarsdóttir, framkvæmda-
stjóri Mannréttindaskrif-stofu Íslands.
Mannréttindaskrifstofa er með lög-
fræðiráðgjöf fyrir innflytjendur tvisvar í
viku og enginn hefur leitað þangað vegna
mála af þessu tagi.
Margrét segir að til Mannréttinda-
skrifstofu hafi leitað kristnar konur, músl-
ímskar konur og trúlausar konur vegna
meintra brota af hálfu maka en hana
rekur ekki minni til þess að neitt af
þessum málum hafi tengst trúarbrögðum
sérstaklega. Það er að segja að konunum
hafi verið mismunað á grundvelli trúar.
Kristín segir umræður um mannrétt-
indabrot á grundvelli trúarbragða koma
reglulega upp í alþjóðasamskiptum Jafn-
réttisstofu, svo sem á vettvangi Norð-
urlandaráðs, Sameinuðu þjóðanna, Evr-
ópusambandsins og EFTA. Mér finnst
sjálfri, og tek þar undir orð Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur í samtali við Morg-
unblaðið um daginn, að það sé grundvall-
aratriði að fólk virði lög þess lands sem
það flytur til. Við eigum ekki að gefa
neinn afslátt gagnvart þvinguðum hjóna-
böndum, limlestingum á kynfærum stúlku-
barna, lágum giftingaaldri, yfirráðum
kvenna yfir eigin líkama eða hvað það er
sem ýtir undir kúgun kvenna. Við eigum
að standa fast á þessu og að mínu áliti
er íslensk löggjöf ekki nógu sterk varð-
andi til dæmis þvinguð hjónabönd. Ég
ritaði innanríkisráðuneytinu, sem þá hét
raunar dómsmálaráðuneytið, bréf um
þetta mál fyrir nokkrum árum en ekkert
hefur gerst. Það er því miður oft eins og
einhver tiltekin mál þurfi að koma upp
til að brugðist sé við. Það þarf að byrgja
brunninn. Það kostaði til dæmis baráttu
að koma inn í íslensk lög ákvæði um
bann við limlestingu á kynfærum kvenna.
Rökin voru þessi: Þetta kemur okkur
ekkert við. Í mínum huga snýst þetta
annars vegar um að byrgja brunninn og
hins vegar um að styðja við alþjóðlega
baráttu. Tilgangurinn er skýr: Við mun-
um ekki líða mannréttindabrot!"
Virða ber lög
Margrét tekur undir þetta. Um leið og
við fögnum fjölbreytninni og njótum þess
að búa í fjölmenningarsamfélagi verðum
við að hafa í huga að öllum sem hér búa
ber að fara að landslögum. Hér eru í
gildi viðmið og lög um samskipti fólks og
þau verða allir að virða sama hver þeirra
menning er og hvaða trúfélagi þeir til-
heyra."
Spurð hvort ástæða sé til að ætla að
þetta viðgangist hér á landi svarar Mar-
grét játandi. Það tengist þó ekki öðrum
trúarbrögðum en kristni sérstaklega. Kyn-
bundið ofbeldi er vandamál hér á Íslandi
eins og í öllum löndum. Það á ekki við
um einn hóp frekar en aðra. Að vísu
leita hlutfallslega fleiri konur af erlendum
uppruna í Kvennaathvarfið en íslenskar
en það gæti hugsanlega verið vegna
skorts á tengslaneti. Þær hafa hreinlega
ekki í önnur hús að venda," segir Mar-
grét.
Fólk brýtur lög. Það er gömul saga og
ný. Sama hvaðan það kemur og sama
hvaða trúfélagi það tilheyrir. Aðalatriðið
er að gera sömu kröfur til allra sem hér
búa og slá aldrei af þeim kröfum með
tilliti til þess hvað tíðkast í þessari
menningu eða hinni, þessum trúar-
brögðum eða hinum. Mannréttindi ber að
virða," segir Margrét.
Kristín veit ekki til þess að gerð hafi
verið könnun á því hvort íslenskir rík-
isborgarar telji sér mismunað á grund-
velli þess að þeir eru ekki kristnir og
hvetur til slíkra kannana. Fordómar eru
víða rótgrónir, bæði hér á landi og ann-
ars staðar. Á Norðurlöndunum birtist
andúð á fólki af öðrum uppruna eða
trúarbrögðum til dæmis með meira afger-
andi hætti nú en áður. Þá er ég að tala
um árásir, ofbeldi og annað slíkt sem við
hljótum að vilja fyrirbyggja hér á landi,"
segir Kristín.
Rýmka þarf umboðið
Kristín vekur athygli á því að umboð
Jafnréttisstofu til að leysa úr málum af
þessu tagi sé takmarkað, þar sem dregist
hafi að innleiða tvær tilskipanir Evrópu-
sambandsins um mismunun á vinnumark-
aði. Lengi hefur staðið til að innleiða
þessar tilskipanir en þær myndu rýmka
okkar heimildir til muna. Það á sér-
staklega við um aðra tilskipunina sem
nær til uppruna, trúar, fötlunar, kyn-
hneigðar, aldurs og margra fleiri þátta.
Þetta hefur dregist og dregist með þeim
afleiðingum að þeir sem telja á sér brotið
og vilja leita réttar síns hafa ekki við
neitt að styðjast. Nema það sem stendur
í stjórnarskránni, að allir séu jafnir fyrir
lögum. Það er mjög bagalegt og eftir því
sem ég best veit erum við eina landið í
Evrópu sem hefur ekki tekið þetta upp.
Það er til háborinnar skammar. Við eig-
um að virða og styrkja mannrétt-indi í
hvívetna," segir Kristín.
Að sögn Kristínar hefur ekki enn tekist
að afgreiða téðar tilskipanir út úr vel-
ferðarráðuneytinu. Nefnd undir forystu
Helga Hjörvar alþing-ismanns fór yfir
málið árið 2008 og lagði til hvernig best
væri að innleiða þessar tilskipanir. Síðan
kom hrunið og þrátt fyrir að málið hafi
verið tekið upp síðan stoppar það alltaf.
Ég veit ekki betur en drög að frum-
vörpum til laga séu til og það er brýnt
að afgreiða þetta mál" segir hún.
Kristín telur að það séu aðallega Sam-
tök atvinnulífsins sem hafa efasemdir um
tilskipanirnar hugsanlega af ótta við að
kærumálum muni fjölga til muna. Það
snýr að ég hygg aðallega að aldurs-
ákvæðinu. Þeir óttast að það muni
þrengja að eða íþyngja vinnuveitendum,"
segir hún.
Kristín bætir við að innleiðing tilskip-
ananna myndi án efa leiða til þess að
málum myndi fækka töluvert hjá umboðs-
manni Alþingis. Og ekki veitir af, hann
er gjörsamlega að drukkna í málum."
Öllum ber að fara að landslögum
HVORKI JAFNRÉTTISSTOFA NÉ
MANNRÉTTINDASKRIFSTOFA ÍS-
LANDS HAFA FENGIÐ TIL UM-
FJÖLLUNAR MÁL ÞAR SEM GRUN-
UR LEIKUR Á AÐ LÖG UM JAFNA
STÖÐU OG JAFNAN RÉTT
KVENNA OG KARLA HAFI VERIÐ
BROTIN OG BÆÐI GERANDI OG
ÞOLANDI AÐHYLLAST ÖNNUR
TRÚARBRÖGÐ EN KRISTNI. TALS-
MENN BEGGJA STOFA SEGJA
BRÝNT AÐ ALLIR SEM HÉR BÚA
VIRÐI LANDSLÖG.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Morgunblaðið/Golli
Kristín Ástgeirsdóttir,
framkvæmdastýra
Jafnréttisstofu.
Margrét Steinarsdóttir,
framkvæmdastjóri Mann-
réttindaskrifstofu Íslands.