Fréttablaðið - 04.04.2015, Blaðsíða 18

4. apríl 2015 LAUGARDAGURSKOÐUN GUNNAR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is ÞRÓUNARSTJÓRI: Tinni Sveinsson tinni@365.is HELGARBLAÐ: Erla Björg Gunnarsdóttir erla@frettabladid.is MENNING: Magnús Guðmundsson magnus@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI: Sævar Freyr
Þráinsson ÚTGEFANDI OG AÐALRITSTJÓRI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRAR:
Andri Ólafsson andri@365.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is.
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
MÍN SKOÐUN: JÓN GNARR
Það skiptir miklu máli fyrir lítið land eins og Ísland að kynna sig. Nafn er vöru-
merki og getur staðið fyrir ýmis
gæði. Oft eru þessi gæði huglæg
en það þýðir þó ekki að þau séu
óraunveruleg. París á til dæmis að
vera mjög rómantísk borg og marg-
ir koma þangað til að upplifa hana.
Og þótt maður finni litla róman-
tík í bíl með frönskum leigubíl-
stjóra eða bíðandi í langri biðröð
í steikjandi hita þá þýðir það ekki
að hún sé ekki þarna. Maður þarf
bara að leita betur að henni. Þess-
ar herferðir allar hafa skilað ein-
hverjum árangri. Björk Guðmunds-
dóttir hefur þó líklega gert meira
gagn. Hún kom Íslandi á kortið.
Fleiri tónlistarmenn hafa svo fylgt
í kjölfarið. Eyjafjallajökull bætti
svo um betur. Og jafnvel efnahags-
hrunið kom að málum. Fleiri og
fleiri jarðar búar vita að við erum
til og eru jafnvel forvitnir að fá að
vita meira um
okkur. Vöru-
merkið Ísland
stendur á tíma-
mótum. Og þá
er ég ekki að
tala um bresku
matvöruversl-
anirnar.
Árið 1989 fór
ég í fyrsta skipti til Ameríku. Það
kom mér töluvert á óvart hve fáir
vissu nokkuð um Ísland. Þeir fáu
sem könnuðust við það voru full-
vissir um að þar væri fyrst og
fremst kalt og ekkert annað. Það
breyttist fljótt. Nokkrum árum
síðar var það svo að ef maður var
spurður hvaðan maður væri og
sagðist vera frá Íslandi, kinkaði
fólk kolli og sagði: „Ahh, Bjork!“ Ég
held að það hafi verið bein afleiðing
af Debut sem kom út 1993. Á amer-
ísku grín-korti af heiminum frá
árinu 2000 er Ísland kallað Bjork-
land. Svo breyttist þetta smátt og
smátt og fleiri tónlistarnöfn komu
upp í huga fólks þegar það heyrði
landið okkar nefnt. Manni leið oft
næstum því eins og maður ynni hjá
risavöxnu plötufyrirtæki. Nú sýnist
mér þetta enn þá vera að breytast.
Ég hef ferðast nokkuð um Banda-
ríkin undanfarna mánuði og er oft
spurður, á förnum vegi, hvaðan ég
sé. Ég hef engan hitt sem ekki veit
eitthvað um Ísland. Allir þekkja
Björk og Sigur Rós og Of Monsters
and Men. Flestir sem ég hitti segj-
ast hafa heyrt að Ísland sé fallegt
og áhugavert land. Fólk veit jafn-
vel eitthvað um loftslagið og hefur
fyrir víst að það sé alls ekki eins
kalt og nafnið gefur til kynna. Það
eru langalgengustu viðbrögðin. Ég
hitti stundum fólk sem hefur jafn-
vel komið til Íslands. Og það er allt-
af himinlifandi yfir ferðinni og seg-
ist staðráðið í að fara aftur og þá
með fleiri með sér.
Vörumerkið Ísland stendur á tímamótum
Ég man eftir alþjóðlegri könnun sem gerð var fyrir mörgum árum á því hver væri ímynd Íslands
á alþjóðavettvangi. Það sem var
sláandi við niðurstöðurnar var að
fæstir aðspurðra vissu yfir höfuð
að Ísland væri til. Nokkrir höfðu
heyrt um það en gátu ómögulega
bent á það á landakorti. Þetta varð
mörgum áhyggjuefni. Það er alltaf
leiðinlegt þegar aðrir vita ekki af
manni og halda að maður sé ekki
til. Ég held að það hafi verið í kjöl-
far þessarar könnunar sem rykið
var burstað af hinu séríslenska
orði „landkynning“ og stjórn-
málamenn urðu meðvitaðir um
gildi þess og mikilvægi að Ísland
væri þekkt fyrir eitthvað. Það var
farið af stað í margar kynningar-
herferðir, sendinefndir héldu út í
heim og staðið var fyrir her ferðum
til að kynna eitthvað. Sumt af
þessu var óttalegt brölt og jaðraði
næstum því við örvæntingarfulla
athyglisþörf. Sumt hefur verið vel
gert og annað ekki. Ísland var til
dæmis markaðssett lengi sem ein-
hver paradís fyrir lausláta alkó-
hólista og því var haldið á lofti að
íslenskar konur væru alltaf til í að
sofa hjá hverjum sem var, sérstak-
lega ef þær væru fullar. Sumar af
þessum herferðum voru svo kjána-
legar, eins og til dæmis þegar
maður í sjónvarpsauglýsingu sást
kaupa sér djúpsteiktan fisk í Eng-
landi og bað svo um kokteilsósu á
hann: Góð hugmynd frá Íslandi. Ég
veit ekki hvaðan kokteilsósa er en
hún er örugglega ekki frá Íslandi.
Ímynd Íslands
Ísland hefur upp á gríðar-lega margt að bjóða. Við eigum einstaka náttúru sem
á engan sinn líka í öllum heimi.
Mér finnst það skylda okkar að
vernda hana og varðveita, fyrir
okkur sjálf og okkar gesti til að
njóta og upplifa. Ástand þeirra
mála er ekki nógu gott. Að Ísland
skuli ekki enn þá eiga veglegt
náttúruvísindasafn er hrein og
klár þjóðarskömm. Íslensk saga
og bókmenntir eru þjóðararfur.
Því miður hefur skort pólitíska
framtíðarsýn og skilning í þeim
málum. Flestir stjórnmálamenn
virðast halda að hryggjar stykkið
í íslenskri menningu sé lamba-
hryggurinn og ekkert geti talist
almennilega íslenskt nema hægt
sé að éta það. Það er ekki svo.
Við gætum gert svo miklu meira
af því að draga fram handritin
okkar og gera þau aðgengileg
okkur sjálfum og gestum okkar.
En kjarninn í íslenskri menningu
er samt ekki falinn í fortíðinni
eða dulinn í framtíðinni. Hann er
við sjálf núna. Hann birtist okkur
í þeim orðum og tónum sem við
gefum frá okkur.
Gleðilega páska!
Skortir pólitíska framtíðarsýn
F
réttablaðinu barst aðsend grein 10. júní 2014. Guðjón St.
Marteinsson héraðsdómari skrifaði greinina í kjölfar
umræðna um vanhæfi Sverris Ólafssonar, meðdómanda
Guðjóns í svokölluðu Aurum-máli. Sverrir er bróðir Ólafs
Ólafssonar fjárfestis, sem á dögunum var dæmdur til
fangelsisvistar í Al Thani-málinu.
Nokkru síðar barst Fréttablaðinu annað erindi. Guðjón hafði hætt
við að birta greinina. Ólíkt því
sem uppi var á teningnum í Al
Thani-málinu, voru allir sakborn-
ingar í Aurum-málinu sýknaðir í
héraði. Málið er nú til meðferðar í
Hæstarétti.
Í kjölfar héraðsdómsins
myndaðist umræða um tengsl
Sverris meðdómara og Ólafs
bróður hans. Sérstakur saksóknari kom fram í fjölmiðlum og kvaðst
koma af fjöllum. Hann hefði ekki vitað að Sverrir og Ólafur væru
bræður, og gaf í skyn að þessi tengsl hefðu valdið vanhæfi Sverris
við meðferð málsins.
Hæstiréttur hefur nú staðfest niðurstöðu Héraðsdóms Reykja-
víkur þess efnis að verjendur í Aurum-málinu fái ekki að leiða
dómara málsins í héraði, þá Guðjón og Sverri, til skýrslutöku.
Ástæða kröfu verjendanna er sú að ríkissaksóknari gerir þá
kröfu fyrir Hæstarétti að héraðsdómur verði ómerktur og málinu
vísað aftur heim í hérað, vegna meints vanhæfis Sverris Ólafssonar.
Meðal málsgagna er tölvupóstur frá Guðjóni St. Marteinssyni og
blaðagreinin umtalaða. Í tölvupóstinum segir að Guðjón hafi hætt
við birtingu greinarinnar eftir að hafa rætt efni hennar við ríkis-
saksóknara og sérstakan saksóknara. Ástæðan er að á þeim tíma sá
hann ekki né reiknaði með að krafa ákæruvaldsins fyrir Hæstarétti
yrði ómerkingarkrafa. Í tölvupóstinum segir síðan: „Ég hefði hins
vegar birt greinina hefði svo verið.“
Málið er merkilegt fyrir þær sakir að í tölvupósti Guðjóns til lög-
manna málsins og í blaðagreininni er fullyrt að Ólafur Þór Hauks-
son, sérstakur saksóknari, hafi hringt í Guðjón daginn eftir að til-
kynnt hafði verið um meðdómendur í málinu. Sérstakur saksóknari
hafi sjálfur greint Guðjóni frá tengslum Sverris Ólafssonar og Ólafs
Ólafssonar. Kveðst dómarinn hafa gert saksóknara grein fyrir
að þau skyggðu ekki á hæfi Sverris í málinu. Hafi símtalinu lokið
með því að sérstakur saksóknari hafi sagst ekki gera athugasemd
við hæfi Sverris og það hafi hann ekki gert við meðferð málsins í
héraði. Þetta hefur Sverrir Ólafsson staðfest. Guðjón St. Marteins-
son segir sérstakan saksóknara því fara með rangt mál þegar hann
neitar að hafa vitað af tengslum Sverris Ólafssonar og Ólafs Ólafs-
sonar þegar aðalmeðferð hófst í Aurum-málinu.
Kunnugir segja það einsdæmi að dómari hafi haldið því fram
opinberlega að saksóknari hafi logið um atriði er varðar með-
ferðina. Hæstiréttur hefur hins vegar komist að þeirri niðurstöðu
að ekki séu ástæður til að leiða frekar í ljós hver segi satt og hver
ósatt. Varla getur það verið boðleg niðurstaða út frá sanngirnis- og
réttaröryggissjónarmiðum?
Sérstakur saksóknari gegnir mikilvægu embætti. Hann hefur
örlög fjölda manna í höndum sér. Hvaða skoðun sem fólk hefur á
persónum og leikendum getum við vonandi öll sammælst um að til-
gangurinn helgar ekki alltaf meðalið þegar örlög fólks eru í húfi.
Það er nauðsynlegt að upplýsa hvort sérstakur saksóknari laug
þegar hann sagðist ekki hafa vitað um tengsl Sverris og Ólafs Ólafs-
sona. Niðurstaða Hæstaréttar er óboðleg, og má ekki verða enda-
hnútur þessa máls. Nú taka fjölmiðlar við.
Sérkennileg staða í dómsmáli:
Satt eða ósatt?
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
0
3
-1
2
-2
0
1
5

2
3
:3
9
F
B
0
8
8
s
_
P
0
7
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
5
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
7
6
8
-5
6
0
C
1
7
6
8
-5
4
D
0
1
7
6
8
-5
3
9
4
1
7
6
8
-5
2
5
8
2
8
0
X
4
0
0
2
B

F
B
0
8
8
s
_
3
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K