Bókasafnið - 01.05.2012, Qupperneq 4

4
Um miðbik 15. aldar var fyrst byrjað að búa til lesbretti af sömu
stærð og útliti og þau sem notuð eru í dag við lestur svonefndra
rafbóka. Eini munurinn var sá að þau gengu ekki fyrir rafmagni
og einungis var hægt að lesa eina blaðsíðu á þeim. Þessi bretti
voru gerð úr kjörviði sem á var lögð pappírsörk með ýmsum
fróðleik sem hafði fræðandi gildi fyrir börn svo sem stafrófið,
talnaspeki og bænir. Yfir þetta var svo lögð örþunn hornhimna
sem var meðhöndluð með sérstökum aðferðum úr horni af
geitum, sauðfé eða nautgripum. Hornhimnur þessar höfðu
hins vegar þekkst lengi við bókagerð og voru þá meðal annars
notaðar til að verja leðurband bókanna gegn hnjaski og þá
einkum titlanna á kjölum þeirra.
Þessar hornbækur (horn-books), eins og þær voru nefndar,
hafa varðveist ótrúlega vel og mjög vafasamt er að lesbretti
og tölvur dagsins í dag geti nokkru sinni staðist tímans tönn
jafn vel og þau. Hið sama má segja um ýmsar vaxtöflur eða
vaxspjöld sem þjónuðu sama tilgangi og fundist hafa meðal
annars hérlendis í fornleifauppgröftum.
Af teikningum af þessum lesbrettum miðaldanna að
dæma má ráða að þau hafi þótt jafn mikill fengur ungu fólki
þá og lesbretti dagsins í dag eins og sjá má á meðfylgjandi
teikningu þar sem tvö ungmenni eru á gangi með þessar
gersemar. Stúlkan hefur sitt bretti í snúru við beltið á meðan
ungi maðurinn heldur á sínu undir hendinni – ekki svo ýkja
ólíkt því og tíðkast meðal fólks í dag sem gjarnan vilja berast á
og sýna dýrgripi sína.
En þetta var útúrdúr frá því sem ég ætlaði eiginlega að
skrifa hér um, nefnilega kosti og galla rafbóka samanborið við
venjulegar bækur.
Það verður að játast að ég var mjög á varðbergi þegar
rafbækur fóru fyrst að líta dagsins ljós. Þá brá svo við að ég,
sem að jafnaði tel mig mjög nýjungagjarna og tek öllum þeim
uppgötvunum fegins hendi sem gera manni lífið auðveldara,
leit þessi fyrirbæri tortryggnisaugum. Auðvitað fór ég í
markvissa sjálfskoðun á viðbrögðum mínum en fann engin
rök fyrir þeim. Ég lagði mig fram við að kynna mér alla kosti
rafbóka, las þær í tölvunni minni, fékk mér Kindle á Amazon og
fékk lánuð annars konar lesbretti svo ég yrði nú viðræðuhæf
um þessa nýju tækni. Og viti menn, þetta var stórkostlegt! Það
Gróa Finnsdóttir
Af bókum og brettum
Mótsagnakenndar hugleiðingar
Ungmenni með hornbækur. Myndin er úr bók Charles H. Sylvester,
Journeys Through Bookland (Chicago: Bellows-Reeve Company, 1909).