Bókasafnið - 01.05.2012, Qupperneq 5

5
bókasafnið 36. árg. 2012
álit mitt varð meira að segja ofan á þrátt fyrir þessa neikvæðu
tuðandi rödd sem barst frá undirmeðvitundinni sem ég
reifst stöðugt við. Ég keypti mér bækur inn á kyndilinn minn
og reyndi að nota allt það sem hann hafði upp á að bjóða,
gerði orðaleit, fletti upp í orðabókinni, setti inn athugasemdir,
merkti við fallegar setningar, stækkaði og minnkaði letrið, fletti
fram og til baka, keypti meira... Svo fékk ég lánaðar rafbækur
hjá bókasafni Norræna hússins, því frábæra bókasafni, sem ég
gat því miður ekki hlaðið niður á kyndilinn, en las þá bara í
fartölvunni minni. Ég hlóð niður rafrænum bókum í gríð og
erg sem ég fann víðsvegar á vefnum og allt í einu uppgötvaði
ég að ég var eingöngu farin að lesa rafrænar bækur! Bæði í
vinnunni minni og heima las ég allt sem ég þurfti að lesa í
rafrænu formi og vildi þá auðvitað deila þessu með mér –
en úps! Það var ekki hægt nema að ég lánaði viðkomandi
kyndilinn minn í leiðinni.
Og þá gerði ég aðra uppgötvun: Það vantaði eitthvað í
sálina mína og ég var orðin undarlega eirðarlaus og skorti
fyrri einbeitingu við lesturinn. Ég gat ekki séð að þetta ætti
sér neina augljósa skýringu þangað til ég gerði mér ljóst að
ég hafði ekki haldið á BÓK – alvöru bók úr pappír klæddri
í fallega kápu – í langan tíma! Það var svona eins og þegar
maður hefur verið að horfa á fallegt litskrúðugt landslag í
miklu sólskini sem hægt og rólega hefur látið undan síga fyrir
gráum skýjum. Ég sé landslagið, mikil ósköp, en það hefur
tapað ljómanum. Ég hafði meðtekið innihald textans sem
ég hafði lesið af skjánum eða lesbrettinu en hann var hulinn
einhverjum gráma, líkt og ég hefði verið að skoða fallega vöru
í gegnum illa þveginn búðarglugga.
Ég flýtti mér heim og tók eina af uppáhaldsbókunum
mínum niður úr bókahillunni. Ég fann ljúfa pappírslyktina
(það lykta engar tvær bækur alveg eins) og renndi fingrunum
eftir upphleyptum stöfunum í titlinum á kápunni sem skiptu
um lit eftir því hvernig birtan féll á þá. Ég heyrði snarkandi
hljóðið þegar ég fletti síðunum og fann áferð pappírsins
undir fingrunum og fann himneskt marrið í leðurbandinu. Á
blaðsíðu 165 hafði ég sett inn hugleiðingu til minnis frá fornu
fari þegar ég las bókina fyrst. Hún var illa skrifuð sem sagði
mér að ég hefði legið út af og því ekki verið að vanda mig
mikið og ég gat líka ráðið í frá hvaða tíma athugasemdin var
af rithöndinni einni saman. Á öðrum stað hafði ég skissað upp
rós og brostið hjarta. Allt þetta gerði þessa bók og bara þessa
bók að einstökum grip með mikla þýðingu sem engin rafbók
í heiminum gæti áorkað. Ég tók fram aðra bók úr hillunni og
kom mér fyrir í besta stólnum mínum og hnoðaði fótunum
innundir mig sem gerir það að verkum að ég kemst í betri tengsl
við bækurnar mínar. Við hliðina á mér hafði ég hunangssætt
te og í kringum mig var djúp kyrrð full af hljóðum. Ég hélt um
bókina, skynjaði áþreifanlegan mátt hennar, áferð, kaflaskipti.
Ég fletti aftur til að skilja uppbyggingu höfundarins á verkinu,
horfði á þykkt og lögun blaðsíðnanna, heildina, samræmið.
Ég skynjaði samhljóm hennar, hvernig innihaldið kallaðist á
við ytra útlitið, hvernig allt studdi hvert annað, nokkuð sem
kemst aldrei til skila á rafrænan hátt. Ég tók aðra bók sem
var ljóðabók og las þar ljóð sem teygði sig yfir heila opnu.
Ljóðið fjallaði um barn sem hoppaði ofan í drullupoll og orðin
þeyttust í allar áttir líkt og vatnið í pollinum. Þetta var ekki
bara ljóð, heldur mynd sem ekki var skynjuð nema á pappír
í nákvæmlega þeim hlutföllum sem skáldið hafði gefið því í
nákvæmlega þessari stærð bókar. Og ég hélt áfram að taka
fram fleiri bækur uns ég var umkringd þessum vinum mínum,
hver með sinn einstaka karakter, lykt, liti, áferð, visku og allt í
einu var þetta eirðarleysi sálarinnar horfið.
Og þá komst ég að annarri niðurstöðu, nefnilega þeirri að
athöfnin að lesa felur ekki bara það í sér að meðtaka þann
texta sem fram er settur heldur stuðlar það umhverfi sem
lesandinn er staddur í hverju sinni mjög við þá upplifun sem
verður til við lesturinn. Höfundur textans hlýtur að eiga það
inni hjá lesanda sínum að hann njóti og skynji til fulls allt það
sem hann hefur fram að færa og því gefur auga leið að við
verðum að skapa kjöraðstæður til að nema og njóta listilega
smíðaðs texta. Það er til dæmis annað að lesa innan um
skvaldur á fjölfarinni lestarstöð eða á kaffihúsi en í notalegu
umhverfi stofunnar okkar eða svefnherbergisins heima.
Lestrarnautnin fullkomnast síðan meðan við eigum þess kost
að halda á raunverulegri bók, þreifa á blaðsíðunum, kilinum,
bókbandinu, skynja hvernig höfundurinn og hönnuður
bókarinnar hafa náð fram réttu áhrifunum með nákvæmlega
réttu letri, réttri stærð bókarinnar, réttu jafnvægi á hverri síðu
sem kallast á við innihaldið í hvívetna.
Ég vil geta teygt út hendina eftir bók í bókahillunni, opnað
hana og byrjað að lesa, í stað þess að kveikja á rafknúnu tæki
og leita þar að bókinni minni sem síðan birtist mér í brotum
en ekki sem heild. Ég get ekki þreifað á henni, fundið hana,
Alvöru bók úr pappír klæddri í fallega kápu – eða taka heilt bókasafn
með sér á heimsenda...