Bókasafnið - 01.05.2012, Síða 8

8
Ekki þarf að fjölyrða um hve báglega hagaði til um bókaútgáfu
Íslendinga alla sautjándu öld og langt fram á hina átjándu.
Strjálbýli og fátækt gerðu framleiðslu og dreifingu bóka
erfiða. Þorri manna lifði við þvílíka fátækt, að ef nokkuð bar
út af var hungursneyð fyrir dyrum. Embættismenn voru fáir
og margir þeirra álíka snauðir og alþýðan. Annarsstaðar voru
auðugir aðalsmenn og höfðingjar oft miklir styrktarmenn
bókaútgáfu, en á Íslandi var sjaldnast slíku að heilsa. Enginn
vísir var að borgarmyndun og engin menningarmiðstöð,
nema ef telja skyldi biskupsstólana að Hólum og Skálholti.
Þó er sagan ekki nema hálfsögð með þessu því biskupar
annars stiftisins, lengst af Hóla, réðu einir hvað út var gefið
í einu prentsmiðju landsins, en þar hafði Guðbrandur biskup
skapað með fordæmi sínu þá föstu venju, sem enginn
eftirmanna hans vildi brjóta að prentsmiðjan skyldi eingöngu
hafa sáluhjálp manna að leiðarljósi og ekki sinna neinu öðru.
Það má heita eina undantekningin sem verulegu máli skiptir
alla sautjándu öld að Þórður biskup Þorláksson lét prenta
fáeinar sögur sem voru Íslendingabók, Landnáma, Kristnisaga,
Ólafs saga Tryggvasonar og Grænlands saga Arngríms lærða í
Skálholti 1688 og 1689. En hann vildi ekki vera guðsorðinu
til trafala og tók fram að ekki hafi hann „áformað að leggjast
svo í sagnaprent, að þess vegna hindrist guðs orð, hvað ætíð
Hrappseyjarprentsmiðja
Kristín Bragadóttir
1. Jón Helgason: Hrappseyjarprentsmiðja 1773-1794. (Safn Fræðafjelagsins um Ísland og Íslendinga, VI). Kaupmannahöfn: Hið íslenska
fræðafjelag; 1928, bls. 5-6.
á og skal mest metast, á meðan eg og mínir höfum ráð á
þessu prentverki“.1 Hann hálfsá eftir þessu hliðarspori. Ekkert
framhald varð á þessum útgáfum. Flestir munu líka hafa
kunnað vel við gamla siðinn, svo rótgróinn sem hann var
orðinn, og hafa naumast skilið til hlítar þvílíkur annmarki það
var fyrir menn sem eignast þurftu innlent, veraldlegt rit að
verða að setjast sjálfir við eða fá einhvern til þess að skrifa það
upp ef þá var nokkur leið að ná í handrit að skrifa eftir.
Adam og Eva í aldingarðinum Eden. Tréð hlaðið
gómsætum eplum og ormurinn vondi sýnilegur
á miðri mynd. Trérista.