Bókasafnið - 01.05.2012, Qupperneq 31

31
Það var fyrir nokkrum árum að ég heyrði fyrst af því að Ísland
yrði heiðursgestur á bókamessunni í Frankfurt árið 2011. Þá
strax kviknaði sú hugmynd að það væri áhugavert að fylgjast
með því með augum mannfræðingsins. Af þeirri hugmynd
spruttu margar aðrar, um heim bókarinnar sem vettvang
etnógrafískra rannsókna. Sameina tvær ástríður, mannfræði
og bækur. Í rannsóknarleyfi í Þýskalandi síðasta haust varð sú
hugmynd að veruleika.1
Bókamessur
Bókamessur eru haldnar víða um heim og þeim fjölgar
stöðugt. Á síðustu árum hefur verið efnt til bókamessa á
jafn ólíkum stöðum og Bangkok (2003), Búkarest (2006),
Höfðaborg (2006), Þessalóníku (2006), Kuala Lumpur (2008)
og Vín (2008).2 Haustið 2011 var svo efnt til lítillar bókamessu
hér í Reykjavík sem vonandi verður framhald á. Þær bætast
í net bókamessa sem þræðir sig um heiminn allan. Elstar eru
bókamessurnar í Þýskalandi, Leipzig (1946) og Frankfurt (1949)
og af öllum bókamessum er sú í Frankfurt alþjóðlegust og um
leið talin mikilvægust. Á fimm dögum koma þar saman allir
leikendur bókaheimsins og þótt viðskipti sé drifkrafturinn,
þá er menningin og fræðin allt um kring, bókin í öllum sínum
myndum.
Sigurður Örn Guðbjörnsson
Fimm dagar í bókaheimi
Mannfræðingur og bókavörður í Frankfurt
Þó upphaf bókamessunnar í Frankfurt sé rakið til ársins
1949 þá liggja rætur hennar miklu dýpra, allt aftur til tólftu
aldar. Til eru sögur af munkum sem komu þangað víða að og
versluðu með handrit klaustra fyrir daga prents og á fyrstu
öldum prentsins var Frankfurt miðstöð viðskipta með bækur.
Hlutverk hennar dalaði hins vegar og í lok átjándu aldar lagðist
af árlegt mót bókamanna í borginni. Á tuttugustu öld voru
gerðar tilraunir til að blása lífi í bókaborgina, fyrst í kjölfar fyrri
heimsstyrjaldarinnar og aftur eftir þá síðari. Það heppnaðist
í seinni tilrauninni og frá árinu 1949 hefur bókamessan í
Frankfurt verið haldin óslitið. Á þeim rúmu sextíu árum sem
liðin eru hefur hún vaxið hratt. Fyrsta árið mættu 205 sýnendur
með 8.400 titla og 14.000 gestir sóttu messuna. 60 árum síðar
voru sýnendur orðnir 7.500 frá 108 löndum, titlarnir yfir 400.000
og gestir komnir yfir 280.000.3
Saga bókamessunnar er áhugaverð og endurspeglar hún
ekki aðeins sögu bóka og bókaútgáfu, heldur samfélag hvers
tíma. Erfiðleikar í samskiptum austurs og vesturs á tímum kalda
1. Heimsóknin á bókamessuna í Frankfurt var liður í rannsóknarleyfi höfundar til Þýskalands og Frakklands þar sem hann fór á bókamessur og
heimsótti háskóla og bókasöfn.
2. Moeran, 2011.
3. Weidhaas, 2009.
Fyrir utan íslenska skálann. Ljósmyndari Þorsteinn J. Vilhjálmsson.