Bókasafnið - 01.05.2012, Síða 46

46
bókasafnið 36. árg. 2012
í samræmi við Stefnuyfirlýsingu UNESCO/IFLA um skólasöfn
(2003). Þar segir að sýnt hafi verið fram á að nemendur nái
betri tökum á læsi, lestri, námi, verkefnum sem og upplýsinga-
og samskiptatækni þegar bókasafns- og upplýsingafræðingar
og kennarar vinna saman.
Dr. Patricia Montiel-Overall hefur rannsakað samstarf
kennara og bókasafns- og upplýsingafræðinga undanfarin ár.
Fimm meginþemu komu fram og birtust sem nauðsynlegir
þættir í árangursríku samstarfi. Þar má fyrst nefna
skólamenningu, það umhverfi sem skólinn veitir og hvaða
þættir skólastarfsins fá hvatningu. Í öðru lagi eru það jákvæðir
eiginleikar og viðmót samstarfsaðilanna sem hafa áhrif á
samstarfið og auðvelda það. Í þriðja lagi þurfa samskiptin
að byggja á gagnkvæmu trausti. Í fjórða lagi er talað um
stuðning og skipulagningu af hálfu skólastjórnenda varðandi
skýr markmið, sveigjanleika í stundatöflu og skipulagningu
samstarfstíma. Í fimmta lagi fundu þátttakendur hvatningu
í því að sjá hvaða árangur samstarfið hafði á nemendurna.
Það vakti athygli að þátttakendur gáfu í skyn að hægt væri
að sigrast á tímaþættinum þrátt fyrir takmarkanir þegar
samstarfið var mikils metið og spennandi. Þá kom fram að
kennurum fannst helstu annmarkar varðandi samstarfið vera
meðal annars litlar væntingar frá stjórnendum, lítið traust
frá umhverfinu, of lítil viðurkenning á sérhæfingu fagaðila,
ósveigjanlegar tímatöflur og skortur á faglegri þróun.
Niðurstöðurnar sýndu einnig að aðaltilgangur samstarfs er að
auka námsgæði fyrir nemendur (Montiel-Overall, 2008).
Algengt er að kennarar hafi ekki enn öðlast skilning á
nýju hlutverki bókasafns- og upplýsingafræðingsins sem
samstarfsaðila í kennslunni og sjái þá enn í sínum gömlu
hefðbundnu hlutverkum. Þeir hafi oft litla sem enga reynslu
af samstarfi við þá (Montiel-Overall, 2010). Kennarar stæra
sig oft af því að hafa ákveðið frelsi til kennslu og að þeir séu
sérfróðir um sín málefni og hafi sjálfsforræði. Ef þeir stofna
til samstarfs við bókasafns- og upplýsingafræðing gera þeir
það vegna þess að þeir sjá að nálgun tveggja samstarfsaðila
til kennslunnar er líklegri til árangurs. Samstarf kallar á
gagnkvæmt traust og að báðir aðilar leggi eitthvað af
mörkum. Bókasafns- og upplýsingafræðingar kvarta oft yfir
því að kennarar skipuleggja ekki verkefni fram í tímann þannig
að skólasafnið geti komið að raunverulegu gagni. Eins álíta
margir kennarar að bókasafns- og upplýsingafræðingar hafi
lítinn áhuga á því sem gerist í skólastofunni. Slíkar ályktanir
eru algengar og leiða oftast til lítt notaðra skólasafna, vannýtts
safnkosts, misnotaðrar tækni og skorts á gagnkvæmu trausti.
Góðir hlutir gerast ekki sjálfkrafa. Báðir aðilar þurfa að vinna í
að skipuleggja tímann og nýta tækifærin til að meta árangur
allra sameiginlegra verkefna (Loertscher,1988).
Bandarísk könnun á stuðningi skólastjóra við samstarf
kennara og bókasafns- og upplýsingafræðinga leiddi í ljós
að góðir skólastjórnendur leiðbeina kennurum varðandi
hlutverk þeirra en þrátt fyrir hæfni kemur fyrir að þeir gera sér
ekki grein fyrir þeim stuðningi sem nauðsynlegur er samstarfi
af þessum toga. Forysta skólastjórans er nauðsynleg og það
er á hans ábyrgð að fylgja því eftir að það sé framkvæmt.
Góð samskipti og hagstætt vinnuumhverfi þar sem traust og
gagnkvæm virðing ræður ríkjum tryggja árangur samstarfsins.
Skólastjóri sem sér til þess að þessir tveir þættir fyrirfinnist
innan skólans er líklegur til að uppskera blómlegt samstarf.
Einnig eru meiri líkur á góðu samstarfi þegar skólastjóri
spyr bekkjarkennara hvernig þeir nýti sér sérfræðikunnáttu
bókasafns- og upplýsingafræðings við kennsluna (Morris og
Packard, 2007). Á tímum erfiðra ákvarðana varðandi fjármál
og þar sem allt er metið og mælt sýna bandarískar kannanir
að vel útbúið bókasafn sem er mannað vel menntuðum
bókasafns- og upplýsingafræðingum gefur mun hærri
einkunnir í stöðluðum prófum. Eins og víðar hafa skólasöfn
og starfsmenn sætt niðurskurði. Skortur á nýjum safnkosti svo
sem tölvum og bókum háir skólasöfnum og starfi þeirra sem
og skilningur á arðsemi þeirra (Martin, 2008).
2. Rannsóknaraðferðir, þátttakendur og gagnaöflun
Markmið rannsóknarinnar var að skoða hlutverk skólasafnsins
í upplýsingasamfélaginu og hvernig það tengist inn
í skólastarfið. Rannsókninni er ætlað að sýna hvernig
ný tækni og upplýsingaaðgengi nýtist bókasafns- og
upplýsingafræðingum, fagaðilum í tölvum og almennum
kennurum við kennslu í upplýsinga- og tæknimennt í
gegnum samvinnu þeirra. Ennfremur hvort samvinnan gæti
verið rétta leiðin við undirbúning og þjálfun nemenda fyrir
nám og starf í framtíðinni, eflingu skólastarfsins innan frá,
nýtingu mannauðs, tækja og fjármuna skólans.
Rannsóknin byggir á eigindlegum rannsóknaraðferðum
með opnum viðtölum þar sem litið er á fólk og aðstæður
sem eina heild og sjónarhorn allra eru jafn mikilvæg.
Við greiningu gagna var beitt aðferð sem kallast opin
kóðun og felur í sér að safna saman og rannsaka öll gögn
sem hafa þýðingu fyrir meginþemu, það er draga fram
helstu efnisþætti og undirflokka sem skipta máli (Taylor
og Bogdan, 1998). Tekin voru níu opin einstaklingsviðtöl
til að fá heildstæðan og djúpan skilning á viðhorfi hvers
viðmælanda fyrir sig á rannsóknarefninu. Markvisst úrtak
var notað við val á viðmælendum í rannsókninni og þurftu
viðmælendur að uppfylla ákveðin skilyrði (Ritchie, Lewis og
Elam, 2003). Í rannsókninni leitaði ég eftir fagmenntuðu fólki,
það er bókasafns- og upplýsingafræðingi og einstaklingi
með menntun í tölvu- og upplýsingatækni eða ákveðna
sérhæfingu á því sviði og almennum kennara. Einnig gerði
ég þær kröfur að þeir hefðu samstarf sín á milli og störfuðu
í grunnskólum á höfuðborgarsvæðinu. Þrjú viðtalanna voru
við yfirmenn skólasafna, þrjú við fagaðila í tölvum og þrjú við
almenna kennara. Allir viðmælendurnir voru konur sem koma
að kennslu í upplýsinga- og tæknimennt í skólunum. Þar sem
þeim var heitið fullum trúnaði voru þeim gefin dulnefni sem
og skólunum sem þær starfa við.
Í Bugðuskóla ræddi ég við þær Jóhönnu Elíasdóttur,
bókasafns- og upplýsingafræðing, Þórdísi Önnu Káradóttur,
kennsluráðgjafa í tölvum, og Unni Stefánsdóttur, kennara.
Í Flugumýrarskóla ræddi ég við Svövu Tryggvadóttur,
deildarstjóra, en hún hefur framhaldsmenntun á sviði skóla-