Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Page 18

ÁGRIP AF SÖGU MINNINGARMARKA OG STEINSMÍÐI Á ÍSLANDI 17
er á skírnarfontinum en slíkt skraut er þó nokkuð mismunandi á þeim
verk um sem eignuð hafa verið Guðmundi. Hafi Guðmundur meitlað
steina Jóns og Einars hefur hann líklega verið kominn upp undir áttrætt
en margur meistarinn hefur haldið starfsþreki sínu fram að þeim aldri.
Guðmundur finnst ekki í manntalinu 1703 eins og fyrr segir og mun
þá látinn. Jón biskup Vigfússon lést 1690 en Guðríður ekkja hans lifði
mann sinn í sautján ár, lést 1707. Á legsteininum er enda skilinn eftir lítill
upp hleyptur bekkur sem steinsmiðurinn hefur ætlast til að dánarárið og
aldursárin yrðu meitluð á. Það sama á við um legstein Einars biskups sem
lést 1696. Dánarár Ragnheiðar seinni konu hans vantar en upphleyptur
bekkur skilinn eftir til skurðar. Ragnheiður lést árið 1717. Svo virðist sem
enginn hafi treyst sér til að meitla ártölin á síðar. Hvort Guðmundur í
Bjarnastaðahlíð hafi meitlað legsteina Einars og Jóns verður ekki svarað
hér. Frekari athuganir þurfa að fara fram áður en nokkuð verður um
það fullyrt. Höfundur telur þó meiri líkur en minni á að verkin séu
Guðmundar þótt hann hverfi úr rituðum heimildum þegar árið 1681.
Þá má telja nánast fullvíst að Guðmundur hafi meitlað legstein Hall-
dóru Guðbrandsdóttur. Þar eru þó skrautteinarnir mun þéttari en á
skírnar fontinum en blómaskreyti Guðmundar var mismunandi eins og
nefnt var hér að ofan. Það sem vekur athygli við legstein Halldóru er
englamyndin efst fyrir miðju. Vængirnir sem og höfuðlagið eru nánast
eins og englamyndin í útskurði Guðmundar ofan við gömlu alabasturs-
töf luna.
Þegar unnið var við viðgerð Hóladómkirkju árið 1988 fannst legsteinn
illa farinn og í fimm hlutum. Steinninn er úr Hólabyrðu og var settur
Kristínu Þorláksdóttur sem lést 1682. Legsteinninn er vafalítið verk Guð-
mundar.25
Af þeim fjölda grafarhellna sem upp komu úr kirkjugrunn inum í
Skál holti þegar þar var grafið verða engar með vissu eignaðar Guðmundi.
Aðeins er þar einn legsteinn með áletrun úr íslensku efni. Það er leg-
steinn Odds biskups Einarssonar (d. 1630), vandað verk en stafa gerð ólík
þeirri sem er á legsteinum Guðmundar. Legsteinninn er úr blágrýti og
leturgerð helst lík þeirri sem er á legsteini Magnúsar Ara sonar sýslu manns
á Reykhólum (d. 1655) en sá steinn er í Reykhóla kirkju.
Garðasteinarnir
Um miðbik 17. aldar hefst merkilegt tímabil í íslenskri steinsmíðasögu þegar
suður í Garðahreppi hinum forna eru meitlaðir legsteinar af slíkri íþrótt
að athygli vekur. Hver eða hverjir þar héldu um hamar og meitil er okkur