Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Síða 27

26 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
krossmarki en sín hvoru megin við hann eru sveigðar línur sem tákna
eiga tjöld sem dregin eru frá. Mögulegt ætti að vera að komast að nafni
steinsmiðsins en það verður að bíða betri tíma.
19. öldin
Á 19. öld urðu hvað hraðastar breytingar á legsteinasmíði og steinsmíði
almennt hér á landi. Ungir menn sóttu sér iðnnám til Danmerkur rétt
upp úr miðri öldinni eins og Sverrir Runólfsson og ögn síðar var ráðist
hér í gerð stórbygginga svo sem barnaskólans við Pósthússtræti, og
Alþingis hússins. Frá Danmörku komu lærðir steinsmiðir og iðnaðar-
menn sem tóku marga Íslendinga sem við byggingarnar störfuðu í læri
sem leiddi af sér að á tiltölulega stuttum tíma kom fram á sjónarsviðið
stétt lærðra íslenskra steinsmiða. Verður vikið að þessari breytingu ögn
síðar.
Jakob Jónsson (Myllu-Kobbi)
Alla öldina voru þó til áhugamenn heima í héraði sem ekki höfðu lokið
form legu iðnnámi en gáfu sig að legsteinasmíð og smíði kvarnar steina.
Einn þeirra var Jakob Jónsson oft kallaður Myllu-Kobbi því hann smíð-
aði mikið af kvarnarsteinum og setti upp vatnsmyllur. Jakob var einnig
hagur á járn. Legsteinasmíð hans er þó helst hér til umfjöllunar og var
hann kannski afkastameiri í þeirri grein en hingað til hefur verið talið.
Jakob Jónsson var fæddur þann 18. maí 1823 í Fremri-Svartárdal í
Skagafirði, sonur hjónanna Jóns Guðmundssonar (1794-1839) og Ragn-
hildar Jónsdóttur (1790-1844).42 Jakob mun hafa fengið einhverja til-
sögn í smíðum hjá Baldvin Hinrikssyni á Hafgrímsstöðum, að því
er virðist helst járnsmíðum, og hóf að fara um sveitir til smíða þegar
hann hafði náð nokkurri færni í þeirri grein. Jakob keypti hálfa Minni-
Brekku í Holtshreppi en var aldrei bóndi þar heldur stundaði járn- og
steinsmíði.43 Marga kvarnarsteina hjó Jakob um dagana en f lestir þeirra
eru nú úr sögunni. Á byggðasafninu í Glaumbæ er ein kvörn varðveitt
sem eignuð er honum.44
Stór þáttur í ævistarfi Jakobs var legsteinasmíði. Hannes Pétursson
skáld bendir á að ekki hafi verið tekið saman hve marga legsteina Jakob
muni hafa gert. Árið 1886 mun Jakob hafa sagt sjálfur að legsteinar hans
losi alls þrjá tugi en vitað er að Jakob hjó til legsteina nánast fram á
hinsta dag svo f leiri hljóta steinarnir að vera. Steina þá sem hann hjó
sótti hann til fjalla. Hann leitaði steina sem höfðu náttúrulegan sléttan
f löt en önnur lögun virðist hafa skipt minna máli. Dró hann steinana