Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Side 126

SÖGUR AF BEINAGRINDUM 125
rannsókn á beinagrindum þar sem dánarorsök var þekkt sýndi fram á að
beinhimnubólga á leggjarbeinum ein og sér var engan veginn einkenn-
andi fyrir þann sjúkdóm sem hrjáði einstaklingana og engin leið var
að skilja beinhimnubólgu sem sýking hafði valdið frá beinhimnubólgu
af öðrum orsökum.6 Ósértæk „sýking” er því ekki réttnefni á slíkum
beinamyndunum og af þeim sökum voru tilfelli af ósértækri bein-
himnu bólgu á leggjarbeinum ekki tekin með í þessari rannsókn.
Berklar
Berklasýking er af völdum Mycobacterium tuberculosis eða M. bovis og
smitast á milli manna með innöndun. Einnig geta menn smitast með
því að borða kjöt af eða drekka mjólk úr sýktri kú. Berklabakterían
getur legið í dvala í langan tíma, jafnvel svo árum skiptir, en smithætta
af sjúkdómnum varir frekar stutt.7 Beinhimnubólga á innanverðum
rifbeinum er einkennandi fyrir langvinna lungnasjúkdóma. Rannsóknir
hafa sýnt að hún sést í um 90% berklatilfella en einungis tæplega 40%
tilfella annarra langvinnra lungnasjúkdóma.8 Berklabakterían getur
borist með blóði í bein og veldur þá mjög staðbundinni bein- og
mergbólgu sem ber merki um mun meiri eyðileggingu en uppbyggingu
miðað við aðrar beinbólgur, oftast nálægt liðamótum, sem endar því
oft á að eyðileggja liðinn og leiðir í verstu tilfellum til samruna hans.
Algengast er að bólgan leggist í liðboli neðri brjóstliða eða efri lendaliða
og valdi þannig samfalli bolsins og mikilli skekkju; hryggberklakryppu
(Pott’s disease). Aðrir staðir þar sem algengt er að myndist beinbólga
af völdum berkla er umhverfis liði í mjöðm og í hnjám.9 Greining á
berklum er óyggjandi þar sem bæði er beinhimnubólga á innanverðum
rifbeinum og beinbólga við lið.
Sárasótt
Sárasótt er kynsjúkdómur sem orsakast af Treponema pallidum. Sárasótt
skiptist í þrjú klínísk stig en það er á þriðja stigi, gjarnan mörgum
árum eða áratugum eftir fyrstu sýkinguna, sem sjúkdómurinn getur
lagst á beinin, auk annarra einkenna. Greinandi fyrir sárasótt í beinum
er þurraáta (caries sicca) sem er sýfilishnútur í höfuðkúpubeini sem
enginn annar sjúkdómur veldur. Hnúturinn veldur drepi í beininu
en umhverfis hann verður uppbygging. Þurraáta einkennist því af vel
afmarkaðri dæld sem er umkringd nýbeinsmyndun svo að dældin virðist
hrukkótt. Sárasótt getur einnig lagst á önnur bein í formi beinbólgu og
þá nánast alltaf tvíhliða, þ.e. bæði á hægra og vinstra beini. Algengast